O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

(sinus trans-
versus pericardii) 
yurak asosida joylashgan. U oldindan va yuqo- 
ridan aortaning ko‘tariluvchi qismi va o ‘pka poyasi, orqadan esa o ‘ng 
bo‘lmachaning oldingi yuzasi va yuqori kavak vena bilan chegaralangan.
Perikard yangi tug‘ilgan chaqaloqda yumaloq shaklda bo‘lib, yu- 
rakni zich o‘rab turadi. Uning vertikal o ‘lchami 35 mm, ko‘ndalangi 
41,5 mm dir. U nisbatan qalin, ammo cho‘ziluvchan bo ‘ladi. Uning 
yuqori chegarasi juda yuqori, to ‘sh-o‘mrov bo ‘g ‘imlarini qo‘shib 
turuvchi chiziqqa yetadi. Pastki chegarasi esa yurakning pastki che- 
garasiga teng. Bolalarda perikard harakatchan bo ‘ladi.
Arteriyalarning taraqqiyoti
Homila hayotining 3 - haftasida arteriya poyasi ikkita ventral aortaga 
bo‘linadi. Bu arteriyalar jabra ravoqlariga qarab o ‘sadi va olti juft aorta 
ravoqlari yoki jabra arteriyalarini hosil qilib, ular vositasida o ‘ng va 
chap dorsal aortaning boshlang‘ich qismi bilan qo‘shiladi. Dorsal 
aortadan uch guruh: segmentlararo dorsal, lateral va ventral segment
93

---

arteriyalari chiqadi. Yurak, qon tomirlar taraqqiyoti bilan birgalikda 
miya, ichki a’zolar, qo‘l va oyoqlaming o‘sishi, qon tomirlar tuzilishini 
o‘zgartirib yuboradi. I,II,V aorta ravoqlari yo‘qolib ketadi. Har bir 
ventral aortaning I - III aorta ravoqlari o ‘rtasidagi qismi tashqi uyqu 
arteriyasiga, III aorta ravog‘ i va dorsal aortaning oldingi bosh miya bilan 
qo‘shilgan qismi ichki uyqu arteriyasiga aylanadi. Dorsal aortaning
II - IV aorta ravoqlari o‘rtasidagi qismi yopilib ventral aortaning shu 
qismi umumiy uyqu arteriyasiga aylanadi. Chap IV aorta ravog‘ining 
diametri kattalashib aorta ravog‘iga aylanadi. U ko‘tariluvchi aortani 
chap dorsal aorta bilan qo‘shadi.
Chap dorsal aorta pastga tushuvchi aortaga aylanganidan so‘ng, 
o ‘ng dorsal aortaning IV ravoqdan orqa qismi yopiladi. IV o ‘ng aorta 
ravog‘i o ‘mrov osti arteriyasiga aylanadi. Chap o ‘mrov osti arteriyasi 
segmentlararo dorsal arteriya tarmoqlaridan vujudga keladi. 
0
‘ng 
ventral aortaning III - IV ravoqlari o ‘rtasidagi qismi yelka-bosh 
poyasiga aylanadi. VI aorta ravog‘i o‘pkaga ingichka o ‘pka arteriyasini 
berganidan so‘ng o ‘ng tomondagisi yopiladi. Chap VI aorta ravog‘i 
chap dorsal arteriya bilan bog‘lanib, Batallo nayiga aylanadi va 
homilada u orqali qon o ‘pka poyasidan aortaga o‘tadi.
Segmentlararo dorsal arteriyalar o ‘z navbatida dorsal va ventral 
tarmoqlarga bo‘linadi. B o‘yin va bosh sohalarida ulaming dorsal 
tarmoqlaridan umurtqa arteriyasi va uning tarmoqlari hosil bo ‘ladi. 
Tana sohasida ular qovurg‘alararo va bel arteriyalariga aylanadi. 
Ventral tarmoqlardan chap o ‘mrov osti arteriyasi va o ‘ng o ‘mrov 
osti arteriyasining distal qismi hosil bo ‘ladi. 
0
‘mrov osti arteriyasi 
taraqqiyot davrida qo‘lga o ‘sib kiradi.
Lateral segmentar arteriyalardan juft: diafragma, buyrak, buyrak 
usti bezi va moyak arteriyalari hosil bo ‘ladi. Ventral segmentar arteri­
yalardan esa tuxum sarig‘i arteriyasi hosil bo‘lib, undan qorin bo‘sh- 
lig‘i a ’zolarini qon bilan ta’minlovchi toq arteriyalar rivojlanadi.
Kaudal joylashgan ventral segmentar arteriyalar o ‘ng va chap 
kindik arteriyasiga aylanadi va uning boshlang‘ich qismidan chiqqan 
tarm og‘i oyoq kurtagiga o ‘sib kiradi. Chanoq bo ‘shlig‘i a ’zolari va 
oyoqning o ‘sishi munosbati bilan yonbosh (umumiy, tashqi va ichki)
94

---

arteriyalari juda tez o‘sadi va kindik arteriyasi ichki yonbosh arteriya 
tarmog‘iga aylanadi.