O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

Rentgenoanatomiyasi. 
Yurakning asosiy massasini mushak 
to‘qima miokard hosil qiladi. Yurak bo ‘shlig‘i va uning yirik qon 
tomirlari uni o ‘ragan o ‘pka to ‘qimasi soyasida aniq gomogen soya 
beradi. Yurak pastki k o‘ks oralig‘ida joylashib, uning soyasi o ‘ng va 
chap o ‘pka maydoni o ‘rtasini egallaydi. Yurak noto‘g ‘i oval shaklga 
ega bo‘lib, unda uchi va kengaygan asosi tafovut qilinadi. Yurak 
asosining o‘rtasidan uchiga qarab bo‘ylamasiga mos keluvchi yurak 
o‘qi o‘tadi.
Odatda, yurak o ‘qi qiyshiq yo ‘nalib, yuqoridan pastga, o ‘ngdan 
chapga joylashadi. Buning natijasida yurakning katta qismi 
ko‘krak qafasining chap tomonida yotadi. 
0
‘rtadagi gomogen soya 
yurakning o ‘zini va yirik qon tomirlari (aorta, yuqori kavak vena 
va o‘pka poyasining soyasi) yig‘indisidan iborat. Yurakning xususiy 
soyasi 
biroz qiya joylashgan noto‘g‘ri ellips shaklidagi pastki 
keng qismidan iborat (235-rasm). Uning uchdan ikki qismi o‘pka 
maydoni fonida yotadi. Yurakning o ‘zini soyasi bilan uning yirik 
qon tomirlari soyasi o‘rtasidagi chegara yurak - tomir siluetining eng 
toraygan qismiga to ‘g ‘ri kelib, 
yurak beli
deyiladi.
Yurakning shakli va ko ‘krak qafasida joylashishi yoshga, jinsga, 
tana konstitutsiyasi va diafragmaning joylashishiga bog‘liq. Yurak 
joylashishining uchta asosiy: qiya, ko ‘ndalang va vertikal shakllari 
tafovut qilinadi. Yurakning qiya joylashishi normosteniklarda uchraydi. 
Bunda yurak o‘qi gorizontal chiziqqa 45° burchak ostida joylashadi. 
Yurakning ko‘ndalang joylashishi keng va qisqa ko‘krak qafasli 
gipersteniklarda uchraydi. Bunda yurak o ‘qi gorizontal chiziqqa 25 -
30° burchak hosil qilib joylashadi. Yurak beli aniq bilingan. Bu holatda 
yurakning chap chegarasi o ‘rta o‘mrov chizig‘ida yotadi. Mo‘tadil
89

---

holatda esa bu chegara o ‘rta o‘mrov chizig‘idan 1,5 sm ichkarida 
yotadi. Vertikal holatda joylashgan yurak uzun va tor ko ‘krak qafasli 
asteniklarda uchraydi. U holatda yurak qon tomirlarga osilganga o‘x- 
shab, osilgan tomchini eslatadi va “osilgan” yoki “tomchi” yurak de- 
yiladi. U gorizontal chiziqqa 50 - 60° burchak hosil qilib joylashadi.
Bolalar yuragi kattalarga nisbatan katta bo‘lib, ko‘krak qafasida 
katta sohani egallaydi. Yosh bola yuragi soyasi sharsimon bo‘lsa, 
o ‘smirlik davrida yurak beli biroz tekislanadi. Keksalarda yurak 
ichki a ’zolaming pastga tushishi munosabati bilan “yotgan” holatni 
oladi. Qon tomirlar dastasi soyasi uzayadi. Tomirlar dastasining 
yuqori - chap chekkasida aorta pavog‘iga taalluqli yumoloq soya 
paydo bo ‘ladi.
23 5-rasm.