O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

(plexus cardiacus superficialis) 
o ‘pka poyasining oldingi yuzasi 
va aorta ravog‘ining pastki tomonida, uning chuqur chigali 
(plexus
cardiacus profundus) 
esa aorta ravog‘i bilan kekirdakning ikkiga
87

---

bo‘lingan qismi orasida joylashadi. Yurakning yuza va chuqur nerv 
chigallarining bir qismi miokard bilan epikard orasiga tarqalsa, 
ikkinchi qismi yurak arteriyalari devori bo‘ylab 
(plexus coronaries
dexter et sinister) 
davom etadi. Yurakning a ’zo sirti chigallari tolasi 
a’zo ichki chigaliga o ‘tib, yurak devori qavatlari ichida yotadi. Bu 
chigallar tarkibida nerv hujayralari to ‘planib, yurak tugunchalarini 
(ganglia cardiaca) 
hosil qiladi.
Yurak topografiyasi
Yurak va uni o ‘ragan yurak xaltasi ko‘krak qafasida pastki ko‘ks 
oralig‘ida o ‘rta chiziqdan chaproqda yurakning uchdan ikki qismi, 
o ‘ngroqda uchdan bir qismi joylashgan. Yon va qisman old tomondan 
yurak plevra bilan qoplangan o ‘pka, oldingi ozgina qismi esa to‘sh 
suyagi va qovurg‘a tog‘aylariga tegib turadi.
234-rasm.
 Yurakto‘sg‘ichlari
va ularni eshitish nuqtalari:
1
- o ‘pka poyasi to‘sg‘ichining eshi­
tish sohasi; 
2
- o ‘pka poyasi to‘sg‘chi;
3-mitral to‘sg ‘ich; 4-mitral tos-
g ‘ichni eshitish sohasi; 5-uch tava-
qali to‘sg‘ichning eshitish sohasi;
6
-uch tavaqali to‘sg‘ich; 7-aorta
to‘sg ‘chi; 
8
-aorta 
to‘sg‘ichining
eshitish sohasi.
Yurakning yuqori chegarasi 
tog‘aylari yuqori chekkasini 
birlashtiruvchi chiziqda joylashgan. 
0
‘ng chegarasi o‘ng uchinchi 
qovurg‘a togayi yuqori chekkasidan boshlanib, to‘sh suyagi 
chekkasidan 
1-2
sm o ‘ngda vertikal yo‘nalib beshinchi qovurg‘a 
tog‘ayigacha tushadi. Pastki chegarasi o ‘ng beshinchi qovurg‘a 
tog‘ayidan yurak uchigacha o ‘tgan chiziqda b o ‘ladi. Yurak uchi esa 
chap beshinchi qovurg‘a oralig‘ida o ‘rta o‘mrov chizig‘idan 1-1,5 sm 
ichkarida yotadi. Chap chegarasi chap uchinchi qovurg‘a tog‘ayining 
yuqori chekkasidan to‘sh suyagining chap chekkasi bilan chap o ‘rta
o‘ng va chap uchinchi qovurg‘a
88

---

o‘mrov chizig‘i o‘rtasidagi sohadan boshlanib yurak uchigacha boradi. 
Yurak klapanlarining eshitish sohalari quyidagicha (234-rasm): mitral 
klapan chap uchinchi qovurg‘a tog‘ayi sohasida, uch tavaqali klapan 
to‘rtinchi o ‘ng qovurg‘atog‘ayining to‘sh suyagiga birikkan joyida aorta 
to‘sg‘ichi to‘sh suyagining chap qirrasida, uchinchi qovurg‘a oralig‘ida, 
o‘pka poyasining to‘sg‘ichi chap uchinchi qovurg‘a tog‘ayining to‘sh 
suyagiga birikkan joyida bo‘ladi.