O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

(medulla ovarii) 
deb ataladi. U yumshoq 
biriktiruvchi to ‘qima, qon va limfa tomirlar hamda nervlardan iborat.
Tashqi qavat tuxumdonning p o ‘stloq moddasi 
(cortex ovarii)
yetilgan follikulalar (graaf pufakchalari) 
(folliculi ovarici matu-
ris), 
birlamchi follikulalar 
(folliculi ovarici primarii) 
va tuxum­
donning pufakchali xaltachalari 
(folliculi ovarici vesiculosi)
boTadi.
43

---

215-rasm. Tuxumdonning tuzilishi. Tuxum hujayraning yeti
lish bosqichlari: 
1-fimbria ovarica; 2-sariq tana; 3-oqimtir tana; 4-tunica 
albuginea; 5-cortex ovarii; 6-meddulla ovarii; 7-lig. ovarii proprium; 8-primor- 
dial folikullalar; 9-birlamchi folikullalar; 10-ikkilamchi folikullalar; 11—
yetilgan 
folikulla; 12-tuxum hujayra; 13-lig.suspensorium ovarii; 14-tuxum hujayraning 
chiqishi.
Tuxum hujayra urugTanib, homila hosil boTsa, sariq tana 
kattalashib diametri 1 , 5 - 2 smga yetadi va 
corpus luteum
graviditalis 
deyiladi. U o ‘zidan sariq tana gormonini ishlab chiqarib, 
homilaning o ‘sishida ishtirok etadi.
44
Yetilgan follikulaning ichida ayollar jinsiy hujayralari bo‘ladi. 
Follikula pufakchalari tuxumdonning yuza qavatiga yaqinlashib 
yoriladi va tuxum hujayra qorin bo ‘shlig‘iga chiqib bachadon 
nayi shokilalari yordamida bachadon nayining qorin bo ‘shlig‘iga 
ochilgan teshigi orqali bachadon nayiga kiradi.
Yorilgan follikula o ‘m ida qon bilan toTa pufak qolib, sariq 
tana 
(corpus luteum ) 
hosil boTadi. Tuxum hujayra uru g ‘lanmasa 
sariq tana kichrayib oqim tir tanaga 
(corpus albicans) 
aylanadi.

---

Follikulalar yorilib tuxum hujayra chiqqan sari tuxumdon 
kichrayib, yuzasi burishib qoladi.
Tuxumdon yangi tug‘ilgan qiz bolada silindr shaklida b o iad i. 
Uning uzunligi 1,9 sm, kengligi 3 - 7 mm, qalinligi 2,5 mm va og‘ir- 
ligi 0,16 g. Tuxumdon yuqori 5 - bel umurtqasi sohasida katta bel 
mushagining oldingi yuzasida joylashgan. 3 - 5 yoshlarda tuxumdon 
pastga tushib o ‘z o ‘qi atrofida aylanishi natijasida ko ‘ndalang holat- 
ni oladi.
Bolalikning birinchi davri oxirida tuxumdon kichik chanoq 
bo‘shlig‘iga tushib, doimiy joyini egallaydi.
Yangi tug‘ilgan va emizikli qiz bolalarda tuxumdonning yuzasi 
silliq, bir qavat pusht epiteliyi bilan qoplangan bo ‘ladi. Uning ostida 
oqliq parda yotadi.
Yangi tug‘ilgan qiz bola tuxumdoni kesmasida tuxumdonning 
po‘stloq moddasi keng, m ag‘iz moddasi yumshoq tuzilishga ega. 
Unda qon tomirlar va biriktiruvchi to ‘qima ko‘p bo Tib, po‘stloq va 
mag‘iz moddalari bir-biridan m a’lum bir chegara bilan ajralmagan 
bo‘ladi.
Tuxumdonning po‘stloq moddasida 300 - 400 ming yetilmagan 
follikulalar bor.
Emizikli davrda birlamchi follikulalar paydo b o iad i. Yoshga 
qarab uning po ‘stloq moddasi yupqalashib, follikulalar soni 
kamayadi va o ‘smirlik davrida har bir tuxumdonda 
1 0
mingga yaqin 
follikula qoladi.
Bu davrda tuxum hujayra birin-ketin yetila boshlaydi va birlamchi 
follikulalar ikkilamchi - pufakli follikulalarga aylanadi. Bu davrda 
tuxumdon gormonlar ishlab chiqara boshlaydi. Bu gormonlar 
ta’sirida ayollaming jinsiy a ’zolari rivojlanadi va ikkilamchi jinsiy 
belgilar paydo b o iad i.
0
‘smirlik davrida yetilgan follikulalaming shishishi va sariq 
tananing hosil b o iish i bilan birga tuxumdon yuzasida g ‘adir-budurlik 
paydo boiadi.
45

---

216-rasm. Ayollarning jinsiy