O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

Ekstrapiramida yo‘llari
Filogenez nuqtayi nazardan ekstrapiramida yo ‘llari piramida 
yo‘llariga nisbatan qadimiy hisoblanadi. Ekstrapiramida tizimi
299

---

ixtiyordan tashqari avtomatik harakatlarini boshqarib, mushaklar 
tonusini qo‘llab turadi. Ekstrapiramida tizimi tarkibiga dumsimon 
o ‘zak, yasmiqsimon o ‘zak qobig‘i, rangpar shar, qora modda, 
qizil o‘zak, uzunchoq miya olivasi va to ‘r formatsiya kiradi. 
Ekstrapiramida tizimi tarkibiga kiruvchi bazal o ‘zaklaming nerv 
tolalari ulami o ‘zaro bog‘lab qolmay, bosh miya p o ‘stlog‘i va orqa 
miya bilan ham bog‘laydi. Ahamiyati katta ekstrapiramida yo‘llariga 
quyidagi lar kiradi.
Qizil o‘zak va orqa miya orasidagi yo‘l - 
tractus rubrospinalis
(323-rasm), asosiy ekstrapiramida y o ‘li bo ‘lib, ixtiyordan tashqari 
avtomatik harakatlami boshqaradi.
I neyron o‘rta miyaning qizil o‘zagi hujayralari. 
Ulaming 
aksonlari o ‘rta miyaning qopqoq sohasida Forel kesishmasini hosil 
qilib, qarama-qarshi tomonga o ‘tadi. So‘ng lateral tomonga og‘ib, 
ko‘prik va uzunchoq miyaning to‘r formatsiyasi sohasi orqali orqa 
miyaning yon tizimchasiga yo ‘naladi va shu tomondagi oldingi 
shoxning harakatlantiruvchi hujayralarida tugaydi.
II neyron oldingi shoxning harakatlantiruvchi hujayralari.
Ulaming aksonlari oldingi ildiz, so‘ng orqa miya nervlari tarkibida 
mushaklarga boradi. Qizil o ‘zak va orqa miya orasidagi yo‘l faoliyat 
jihatidan miyacha, oraliq miya va bosh miya yarim pallasining bazal 
o ‘zaklari bilan bog‘langan. Bu y o ‘l orqali bazal o ‘zaklar orqa miyaga 
o ‘z ta’sirini o ‘tkazadi. Qizil o ‘zak va orqa miya orasidagi yo‘lning 
bir qismi tolalari uch shoxli va yuz nervlarining harakat o ‘zaklariga 
yo‘naladi.
Bu y o ‘l shikastlanganda mushaklar tonusi oshib, ayrim guruh 
mushaklarida ixtiyordan tashqari 
harakatlar paydo bo ‘ladi. Bu 
hoi ko‘pincha qovoqlaming, bosh va yelka kamari mushaklarining 
qisqarishi sifatida paydo b o ‘ladi.
Tananing harakat faoliyatini muvofiqlashtirishda ishtirok etuv­
chi asosiy yo‘llardan biri dahliz-orqa miya yo ‘lidir