O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

Y angi m aterial ustida ishlash
1. O 'q itu v c h i yangi m aterial ustida ishlashni quyidagi savollar bilan boshlashi 
m um kin: “ B iz sizlar bilan qanday sonlarni o 'rg a n g a n edik?
(1 -2 -3 -4 -5 ) Shu sonlarning qaysinisi eng katta son?
(5) H iso b lash d a 5 dan keyin qanday son keladi?
(6) 6 soni qanday hosil b o 'la d i?
5 ta d o irach a bor b o ’Isa (polotnoga q o 'y ilg an ), ular o ltita b o 'lish i uchun nim a 
q ilish kerakligini k o 'rsa t. C haqirilgan o 'q u v c h i buning uchun 5 ta doirachaga yana 
1 ta d o irach a q o 'sh ish kerakligini k o 'rsatad i. O 'q itu v ch i yana bolalardan so 'ray d i: 
B ola san o q b o 'y ic h a nechanchi doirachani q o 'sh d i? (O ltinchi ) D oirachalarning 
ham m asi n ech ta b o 'ld i? (6 ta ). Olti soni qanday yozilishini biladiganlar borm i?
C haq irilg an o 'q u v c h i yoki (xohlovchilar topilm asa) o 'q itu v ch in in g o 'z i 6 
raqam ini k o 'rsa ta d i va p olotnoga q o 'y a d i. Shundan keyin o 'q itu v c h i bolalarga 6 
sonini hosil qilish (5 ta bir xil doirachaga y ana 1 ta boshqacha rangli doirachani 
q o 's h is h ) am alini n arsalar bilan bajarishni, so 'n g ra 6 soni qanday hosil qiiinganini 
kesm a raq am lar bilan yozishni buyuradi. 7 sonini hosil qilish ham xuddi shu 
y o 's in d a bajariladi: 6 ta bir xil rangli uchb u rch ak k a y ana 1 ta b o sh q ach a rangli 
uch b u rch ak q o 'sh ila d i va kesm a raqam lar bilan (6+ 1= 7) yoziladi.
2. S hu n d an s o 'n g 5 va 6 (6 va 7) sonlarini taqqoslash ishlari bajariladi. B uning 
u chun to 'p la m po lo tn o sid a 5, 6 va 7 ta narsadan iborat sonlar p o g 'o n a c h a si 
nam oyish etiladi. B unda 6 ning 5 dan 1 ta k o 'p lig i aniqlanadi. B o lalar tegishli 
y o zu v larn i kesm a raqam lar bilan bajaradilar. K eyin darslikdagi rasm lar b o 'y ic h a
ish lash g a o 'tis h m um kin.
P arash u tch ilar tasvirlangan rasm ga savollar: ..O ldin nechta parashutchi

---

sak ra d i? (5 ) Y a n a n ech ta p arashutchi sakradi? (1) O ltin ch i p arashutchi sakraganidan 
k ey in ham m a p arash u tch ilar n echta b o 'la d i? (6) 6 qan d ay hosil qilindi? (5 ga 1 
q o ‘sh ild i.) O ltinchi p arash u tch i sakraganidan keyin p arash u tch ilar k o ‘paydim i yoki 
k am ay d im i? (K o ‘paydi: 6>5 b o id i ) ''. K eyingi rasm g a savollar: ..A vval nechta 
sa m o ly o t k o ‘tarild i? (6) K eyin nechtasi k o ‘tarild i? (1) H am m a sam o ly o tlar n echta 
b o ‘!di? (7) 7 qanday hosil q ilin d i? (6 ga 1 q o ‘sh ild i.) 6 ta k o ‘pm i yoki 7 ta k o ‘pm i? 
(7 > 6 .)“ U chburchakli yoki to 'rtb u rc h a k li rasm lar b ilan ham ana shu y o ‘sinda 
ish lan ad i (b irlik larn i ay irish bilan 5 va 6 sonlari hosil q ilinadi).
S a h ifan in g y u q o risig a y o zilg an q ato r so n lard an tartib m unosabatlarini 
a n iq la sh d a fo y d alan ish m um kin. O 'q itu v c h i: „S izlar, m asalan , k in o teatr zalin in g bir 
q ato rid ag i o 'rin d iq la rn i k o 'z o ld in g iz g a k eltirin g ", — deydi va bir o ‘quvchidan: 
„ S en in g o ‘rning o ltin ch i, ikki yoningdagi q o 'sh n ila rin g nechanchi o ‘rinlarda 
o ctirg a n b o ‘Iadi?“ — deb s o 'ra y d i. B oshqa o ‘q u v ch ig a m u ro jaat qilib: „S ening 
o ‘r n i n g y e tt i n c h i v a s e n u n g a 1 n o m e r l i k re s lo t o m o n d a n b o r a s a n , b u n d a n e c h a n c h i
n o m erli k re slo la r o ld id an o ‘tish in g k erak ?" - deydi. K eyin o 'q u v c h ila rg a shunday 
savol tash lay d i: ’’B o la q ato rn in g qoq o ‘rtasid a (to 'rtin c h i o ‘rinda) o ‘tiribdi, uning 
chap to m o n id a g i (5 , 6, 7) k reslo lar va o ‘ng to m o n id ag i (3, 2, 1) kreslo larn in g
n o m erlarin i ay tin g “ . 0 ‘qitu v ch i nam unani k o ‘rsatg ach , b o lalar 6 raqam ini 
y o z a d ila r, 6 soni hosil b o ‘ lishini k o ‘rsatadigan n u q talarn i q o ‘y ad ilar (bu ishni 
d a rslik d a b erilg an n am u n ag a q arab b ajarad ilar) 2—3 ta ten g sizlik n i yozadilar.