O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

TaTimda  tizim lilik  va  izchillik.  T iz im lilik   va  izchillik   t a ’lim d a  

m a ’lum   m antiq iy  izchillik  b o'lishi  zaru rligini  bildiradi,  c h u n k i 

b ilim la r   vorislik  x arak teriga  ega.  U la r  o 'z id a n   oldingi  m ate ria l- 

larga  asoslanadi.  Bilim  olishdagi  tiz im lilik   naz ariy a   va  amaliyot 

bilan  bog'liq  bo'lgan  xilm a-x il  u su lla rn i  q o 'lla s h n i  ta q a z o   etadi. 

C h u n o n c h i:

a) 

o linay o tgan   b ilim   b ilan  o 'q u v c h ila rn in g   shaxsiy  tajribasi  va 

k uzatish lari n in g   aloqasi;

32

---

b)  n a z ariy a   b ila n   a m a liy o tn in g   aloqasi  (k o rx o n a larg a   e k s k u r ­

siya);

d)  turli  m a s a l a l a r n i   hal  qilish,  n a z ariy   h a m d a   a m a liy   xarak ter- 

dagi  vazifalarn i  b ajarish ,  texnologik  hujjatlarn i  ishlab   ch iqarish;

e)  k o rxo na,  q u rilish   va  qishloq  xo‘jalig ida  ishlab  c h iq a rish  

am aliyoti.

B ilim la rn i  t iz im li  bayon  qilish  o 'quv  m a te ria lin i  qism larga 

b o 'lib   o 'rg a n is h ,  y a ’ni  m a te ria ln i  o 'tilg a n   m ate ria l  b ila n   bog'lash, 

asosivlarini  ajratish,  o 'q u v c h ila rn i  tahlil  qilishga  o'rg atish ,  o 'rg a- 

n ilg a n la r n i  tiz im g a   solib  u m u m la s h tir is h   d e m a k d ir.  B ilim la rn i 

m a v z u la r  va  f a n la r   b o 'y ic h a   tiz im g a   solish  u c h u n   k a tta -k a tta  

b o 'l im la r  va  a lo h id a   f a n la r  b o 'yicha   tak ro rla sh ,  o 'q u v c h ila r  bilim i, 

m alaka  va  k o 'n i k m a l a r in i   b u tu n   o'quv  yili  d a v o m id a   m u n ta z a m  

ravishda  hisobga  olib  borish  zarur.  H a r   bir  o 'q u v   fani  ichidagi 

a lo q a la r  tizim i  b ilan   bir  q a to rd a   quyidagi  h o lla rda   fo yd alaniladi- 

gan  fan la ra ro   a lo q a la r n i  t a ’m in la s h   lozim.

M aterial  b a yo n idag i,  m a la k a   va  k o 'n i k m a l a r n i   egallashdagi 

izch illik   o'quv  fani  h a m d a   o 'quv j a r a y o n in i n g   m a n t ig 'id a n   kelib 

chiqadi.  A gar  o 'q u v c h ila r   b ilim ,  m ala k a   va  k o 'n i k m a l a r n i   q a t ’iy 

izchillik  asosida  e g a llasa lar  u la rd a n   oson  va  yengil  foydalana  bi- 

ladilar,  u n u t g a n l a r i n i   qayta  esga  tu s h ir a   oladilar.  O 'qu v c h ila rg a  

ishlab  c h iq a ris h   t a ’lim i  berish  ja ra y o n id a   o 'rg a n ila y o tg a n la rn i 

tiz im la s h tirish ,  y a ’ni  o 'rg a n ilg a n   jara y on la r,  ish  turlari  o 'rta sid a  

za ru riy   aloqa  o 'r n a t i s h   lozim.

D e m a k ,  fan  d a s tu r id a g i   m a t e r i a ll a r n i   m u n t a z a m   bay on   q i ­

lish  u n i n g   b o 'l i m   va  m a v z u l a r i n i   m u a y y a n   iz c h i ll ik d a   o 'r g a n i s h , 

yangi  m a t e r i a ln i   o 't i l g a n   d a r s l a r   b ila n   b o g 'la s h ,  asosiy  qo i- 

d a la r n i   a lo h i d a   t a ’k i d la s h ,  o 'q u v c h il a r n i   f a k tla r n i  t a h l i l   qilish 

va  o 'z la s h t ir il g a n   b i l i m l a r n i   o 'z la s h tir is h g a   o 'r g a tis h   d e m a k d ir. 

M a s a l a n ,  kesish  g e o m e t r i y a s i n i   va  kesish  j a r a y o n i n i n g   keskich 

b u r c h a k l a r i g a   b o g 'l iq lig in i  o 'r g a n i s h   o ’q u v c h ila r   u c h u n   u n c h a  

qiyin  b o 'lm a y d i.  C h u n k i   u la r  kesish  v aq tid a   q i r i n d i   hosil  b o 'lis h  

ja r a y o n i  b ila n ,  z u b ilo ,  isk a n a ,  d a s t a r r a   t a s m a s i,  t u n u k a   qaychi 

va  h o k a z o   a s b o b l a r n i n g   g e o m e triy a si  b ila n   avval  t a n i s h g a n la r .