O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Ekran  va  ekran  tovushli  o'qitish  vositalari  hozirgi  z a m o n d a  j u d a 

keng  tarqalgan  o'qitish  vositalaridandir.  Bu  o'qitish  vositalariga 

qo' yi lgan  talablar  eng  avvalo  ular  mavzuga  oid,  i k ki nc h i d a n ,   si­

fat li  bo'lishidir.

Diapozitiv  (slavd)  bu  h a ra k a t l a n m a y d i g a n   o'qitish  ek ra n  vosi- 

tasidir.  Diapozitiv  aks  etgan  c h i z m a   va  r as ml ar   o d a t d a   plakat- 

d a gi da n  yaxshi  qabul  qilinadi.

Diapozitiv  —  bu  qulav  o'qitish  vositasi,  ch un ki   o'qituvchi  yor- 

d a m i d a   m at er ia lni ng   bir  qismini  yoki  bir  k adrni  alohida  ko'rsatish 

m u m k i n .   H a r   bir  ka dr   to'liq  bir  informatsiyaga  ega.  Di afi l m  h a m  

h ara ka tl a nma y di g an   ek ra n  vositasidir.  Bu  q o ' l l a n m a l a r n i n g   uslu­

biy  g'oyasi  mu al li f la rni ng  kadrlar  ketma-ketligini  t a 'm inl an is hi ga  

e' tibor  berishlaridir.  K a dr la r ni ng   ketma-ketligi  o'zgarsa  infor- 

mat siyani ng  qabul  qilinishida  m a z m u n   buzilishi  ro'y  beradi.  Dia- 

fil ml arni   qo'llashdagi  qi yinchilik  ulardagi  a xborot ni ng  ko'pligi  va 

ularni  qabul  qilib  olish  u c h u n  v aqtni ng  yetmasligidir.

Bu  qiyinchilik  d a r s da   d i a f i l m l a r n i n g   ayrim  f ragment lar ini  

(bo' lakl ar ini )  ko'rsatish  orqali  yengillashtiriladi.

So'nggi  villarda  o' quv  filmlari  ishlab  c hi qa r il ma y   qo'ydi. 

U l a r n i n g   o ' r n i n i   o' quv  video  yozuvi,  informat siyani   aks  ettiruv- 

chi  e kr an   —  tovushli  ki no   vositalari,  radio,  televideniya,  videofilm 

va  diapozitivlar  egalladi.

Video  yozuvi  q a n c h a   lozim  bo'lsa,  s hu nc h a  m a r t  a  takr or - 

lanishi  m u m k i n ,   vaqt  ko' rsatkichi  asosida  kerakli  i nformatsiyani 

yozish  m u m k i n .   Vi d e o k a me r a   y o r da mi d a  yozib  olish  j u d a   katta 

i mk on i yat l ar ni   o c h ib   beradi.  Kelajakda  o' qi tuvchi larni   tayyorlash

184

---

va  u l a r n i n g   mal akas ini   os hir ish  m aq sa di ga   x i z m a t   qiluvchi  video 

yozuvi  t iz iml ar i  chiqiladi.

0 ‘quv  ma te ri ali ni   mustaqil  o ‘rgani shda  o ‘quv  yozuvlari  katta 

a ha mi y a t g a   ega.

0 ‘quv  asboblari,  mo sl ama lar i ,  laboratoriya  asoslari  t i z i m n i n g  

o ' t a   a ha mi y at l i   bo' lgan  qi smi ni   tashki l  qiladi.  Avvalo,  u  yoki  bu 

a sbob  n i m a   u c hu n  xi zmat   qilish in i  aniqlaylik.

Trenaj erl ar  —  texnika  vosit alarini ng  alohi da  g u r u h i g a   k i r a ­

di.  Tr enaj eii ar   m e h n a t   ishlab  c hi qa ri sh  s haroitlarini  imitatsiya 

(o‘xshatish)  qiladi.

Trenajorlar  uch  g u r u h g a   bo' linadi:

—  Avt omobil   va  kimyoviy  ishlab  chiqarish  t exnologiyasining 

trenajerlari  ( modellashtirish  v o r d a m i d a   o'rganiladi).

—  A n i q   bir  intellektual  faoliyat  bilan  bog'Iiq  bo' lg an   t re na je r­

lar.  Ma sa la n:   trenajer-imitatorlar,  st ano kl ar ni   na la dk a  qilish  i m ­

koni ni   beruvchi   trenajerlar.

—  Biror  bir  h ar ak at la ni sh   k o ' n i k m a s i n i   hosil  qilish  u c h un   tre- 

n aj er la rn in g  alohida  turi  qo' llaniladi.  Masalan:  met all ni   arralash, 

d e t a l l a r n i n g   figurali  qilib  vasal ish i  u c h un   xi zmat   qiluvchi  t r e n a ­

jerlar.