O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Materialni  og'zaki  bayon  qilish  kasb  t a ’l imi da   hikoya  qilish, 

t u sh un t ir is h ,  m a ’ruza,  suhbat,  o ' qu v   m at e ri a li n i  og'zaki  bayon 

q i l i s h ni n g  asosiy  met od l ar i   hisoblanadi.

Hikoya  —  o'qituvchi  t o m o n i d a n   o ‘quv  mat eri ali ni   tartibli, 

mantiqiy,  izchil,  ni sbat an  k eng ro q   bayon  qi li shda  foydalaniladi. 

U  p u x t a   reja  asosida  tuzilishi,  m at e r i a l n i   b a yon  qilishda  n oa n i q -  

likka  yo'l  q o ' ym as l ik   u c h u n  b a rcha  detallari  bilan  tayyorlanishi 

lozim.

Hi koya  o'qituvchi  t o m o n i d a n   m av z ug a   oid  dalil,  hodisa  va 

v o q e a l a r n i n g   yaxlit  yoki  qi sml arga  bo'lib,  tasviriv  vositalar  vor- 

d a m i d a   obrazli  tasvirlash  yo'li  bilan  i x cha m,   qisqa  va  izchil  bayon 

qilinishidir.  M e t o d n i n g  s amarasi k o ' p j i h a t d a n  o ' qi tuvc hi ni ng  nuqt 

m ah or a t i ,   s o' zlarni  o' z  o ' r n id a ,  ifodali  b a yon  qilishi,  o'quvchil ar 

voshi,  rivojlanish  darajasini  i nobatga  olishiga  bog'liq.  Hikoya  ax- 

b or ot la r  bi lan  boy it i 1 ish i  kerak.

Hi koya  qi li nayot gan  mat eri alni   s aralash  m a xs u s  reja  asosida 

a m a l g a   oshiriladi.  O' qituvchi  h a r   bi r  d a r s d a   u n i n g   maq sa di ni  

aniq  belgilab  oladi,  undagi  asosiy  t u s h u n c h a l a r g a   alohida  urg'u 

beri shga  e ' ti bor ini   qaratadi.  Hikoya  qisqa  bo' lishi,  o' quvchil arda 

hi s- hayajon,   mavzuga  qiziqishni  uyg' otishi  kerak.

Suhbat  savol  va  j avob  shaklidagi  dialogik  t a ’lim  metodidir. 

Suhbat   met od i   fanga  q a d i m d a n   m a ’l um,   h a t t o   u n d a n   o'z  faoliya- 

tida  Suqrot   h a m   m o h i r o n a   f oydalangan.  Suhbat   t a i i m  j ar ayon i da  

aqliv  fikrlash,  hozirjavoblik,  m u lo q ot   m a d a n i y a t i   va  boshqa  sifat- 

larni  s ha kll anti ra di ,  o' quvc hida   faollikni  y uz aga   keltiradi.  Suhbat

167

---

o'qituvchi  fikriga  mos  harakat   qilish,  natijada  yangi  b ili ml arni  

b o s q i ch m a- bo s qi ch   egallashga  i mk o n   beradi.

Suhbat   faoliyatini  e ndigi na   boshlagan  o' qituvchi  u c h u n  m u-  

r akkab  t a' l im  met odi   hi sobl anadi,  savollarni  tayyorlash,  ular­

ning  ketma-ketligini  t a ' mi n la s h,   uni  tashkil  etishda  esa  barcha 

o ' qu v ch il a rn i ng   diqqatini  ja Ib  etish  talab  qilinadi.  O ’qituvchi 

oddi y  savollar  berishi,  o'quvchil arga  ular  y uz as ida n  bataf- 

sil  o'ylash  u c h u n   vaqt  ajratishi,  o 'q u vc h il a rn i ng   javoblarini  esa 

diqqat  bilan  tinglashi,  z a r u r   o ' r in l ar da   ularni  sharhl ashi   lozim. 

Shu  bois  s u h ba td a   bi 1 ish  dedukti v  yoki  induktiv  yo‘1  bilan  ama lga  

oshadi.  De du kt iv   suhbat  o ’quvchilarga  o l di nd a n  m a ' l u m   bo' lgan 

qoidalar,  t u sh u nc ha lar ,   hodisalar, j ar a yon l ar   asosida t as hki l  etilib, 

o'q uv c hi la r  tahlil  y o r d a m i d a   xususiy  xulosalarga  keladilar.  Su h-  

b a t n i n g   induktiv  shakli da  alohida  da 1 i 1 lar.  t u s h u n c h a l a r n i n g  

tahlili  asosida  u m u m i y   xulosaga  kelinadi.

Suhbat  turli  ko' ri ni sh l ar da,   ya'ni  kirish,  yakuniy,  individual  va 

g u r u h li   s uhbat   tarzida  tashkil  etiladi.

Kirish  suhbati  o' quv  i shl ari ning  b os hida  t ashkil  etiladi.  Uni 

t ashkil  eti sh da n  ko' z la nga n  m aq s ad   hal  etilishi  z a r u r   bo' lgan  i sh­

lar  m o h iy a t i n i n g   o' q u vc hi la r  t o m o n i d a n   anglab  yetilganligini  tek­

sh i rib  k o' r is hd an   iborat.

Yakuni y  suhbat  o 'quvchil ar   t o m o n i d a n   egall angan  bi li ml arni  

u m u ml a s h t i r i s h   va  tiziml asht iri sh  ma qs a di da   amal ga  oshiriladi.