O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

M eh n at  ta ’limi  darslarini  tah lil  qilish.

P edag og ik  am aliyot  d a v rin in g   1—4 - h a f t a l a r i d a   tala b ala r  m a k ­

ta b   j a m o a s in i n g   p e d a g o g ik   faoliyati  b ilan   y a q in d a n   tan is h a d ilar. 

U l a r   m a k ta b d a g i  tarbiyaviy  is h l a r n i n g   tash kil  etilishi,  tarbiyaviy 

s o a tl a r n i   ta h lil  qilish  b ilan  birga  m a k t a b d a   o ‘qitiladigan  h a m m a  

f a n la rn i  k u zatad ilar.  M e h n a t  t a 'l i m i   darslari  turli  m a q s a d la r d a  

k u z a tilis h i  m u m k i n .  K o ‘p  yillik  ish  tajribasini  o i 'g a n is h   m a q ­

s a d id a   yosh  o ‘qituvchiga  m e to d ik   y o r d a m   k o i s a t is h   m a q s a d id a , 

o ‘q u v c h ila rn in g   biJim larini  a n iq la s h   va  b a h o la s h   ish  uslub ini 

o i 'g a n i s h   va  hokazo.  B u tu n   d a rs  ja r a y o n i  bir  n e c h a   q ism d a   ta h lil 

etiladi:

•   tashkiliy;

®  didak tik ;

•   m eto d ik ;

»  psixologik;

•   pe d agogik;

•   y a k u n iy   ta h lilla r d a n   iborat.

T a shkiliy  ta h lild a   m e h n a t   x o n a s in in g   va  o ‘q u v c h ila rn in g   d a rs -  

ga  tayyorgarligi  e ’tiborga  olin a d i.  H a tto   bu  b o sq ic h d a   o 'q itu v c h i- 

n in g   tashqi  k o'rinish i  h isob g a  o lin a d i.

D id a k tik   m a v z u n in g   ilm iyligi,  izchilligi,  o d d iy d a n   m u ra k -  

k abga  y o i ia l i s h n i n g   ko‘rsatm alilig i,  b ilim   va  a x b o ro tla rn in g   h a -  

yotiyligi,  jo nliligi,  ravon  tilda  olib  borilishi  va  hokazo.

M e to d ik   ta h lild a   q a n d a y   u s u lla rd a   d a rs n in g   olib  bo rilish i, 

q o i l a n i l g a n   dars  shakli  m a v z u g a   m o s  keladim i  yoki  yo‘qm i, 

ta y y o r la n g a n   k o i g a z m a l a r ,  n a m u n a l a r   m a v z u n i  oc h ib   berishg a 

x iz m a t  qilishi,  d a rs d a   tatbiq  etilgan   yangi  ped agogik  texnologiya- 

lar  qay  d a ra jad a   o ‘z in in g   s a m a r a s in i  berganligi  h a q id a   m a i u m o t  

beriladi.

P edag o g ik  tahlil,  b u n d a   o 'q u v c h in i n g   tashqi  qiyofasi,  nutqi, 

s i n f   b ilan  til  topa  olishi,  m illiy   tarbiya,  ekologiya,  iqtisodiy  ta r- 

biya,  axloqiy,  g‘oyaviy,  siyosiy  e le m e n tla rn i,  tarbiya  t u r i d a n   qaysi 

b iriga  e ’tibo r  berish  lozim ligi,  q a n d a y   d a rs  tu rid a n   foydalansa, 

d a r s   s a m a ra li  b o i i s h i   kabi  m a s a l a l a r   p e d a g o g ik   t a h l il n i n g   asosi- 

n i  t a s h k il  etadi.

429

---

Yakuniy  tahlil,  b u n d a   dars  b o ‘yicha  m u lo h a z a ,  yo‘l-yo‘riqlar 

yoki  tavsiyalar  beriladi.  Y uqoridagi  ta h liln i  bajarish  u c h u n   d a rs - 

n in g   h a m m a   b osqichlari  to ‘g ‘ri  kuzatilishi  va  tah lil  etilishi  kerak.

D a r s n i  k u zatish  natijasida  u  haq ida  t o lliq  tasa vv ur  vujudga  ke- 

lishi  kerak.  S h u n in g   u c h u n   m a 'lu m   tarzdagi  u m u m i y   talablarga 

rioya  qilish  lozim:

1.  D ars  ha qid a   u m u m iy   m a ’lumot:  sana,  joyi,  sinf,  fan,  o bqi- 

tu v c h in in g   ismi,  familiyasi,  n e c h a n c h i  soat  (d arsn in g   jadvald agi 

o'rni),  o ‘q u v c h ila rn in g   soni,  davom ati,  am a liy o tc h i  t a l a b a la r n in g  

q atn ash ishi.

2.  D a r s n in g   m aqsadlari:  a)  ta'lim iy,  b)  tarbivaviy,  d)  rivojlan- 

tiruvchi  m a q s a d la r n in g   qo'yilishi  va  u n in g   dars  j a r a y o n id a   yo- 

ritilishi.

3.  Tashkiliy  q ism n i  k uzatish d a  asosan  o ‘q u v c h ila rn in g   d a rs - 

ga  hozirligi,  s in f  xo n asining ,  o 'q u v c h ila rn in g   darsga  tayyorgarligi 

(ish  kiyim i,  yengchalari,  ro‘mollari),  u la r n in g   a s b o b - u s k u n a la r  

bilan  t a ’m in la n is h i  va  b o s q ic h n in g   q a n d a y   o ‘tganligi  darajasi  ye- 

tarli  saviyada  o'tganligi  nazorat  qilinadi.

4.  0 ‘tilgan  m av z u n i  takrorlash.  0 ‘q itu v c h in in g   o ‘quvchilarga 

bergan  savollari  o ‘tgan  m av z u n i  q a m ra y   oldim i,  savollar  a n iq m i, 

m av zun i  tak ro rla s h d a   qaysi  usu lla rd a n   foydalandi?  0 ‘quvchi- 

larn in g   javoblari  m av z u n i  o ‘zlashtirdi  deyishga  asos  boMadimi? 

0 ‘q u v c h ila rn in g  javoblari  tahlil  etiladi.

5.  Yangi  m avzuni  tu sh u n tiris h d a   q a n d a y   us u lla r  q o 'llanild i. 

0 ‘qu v c h ila rn i  m e h n a t  ta 'lim i  va  boshqa  fan  asoslari  b o ‘y icha  bi- 

lim larig a  taya nild im i  yoki  yo'qm i?  Yetarlicha  ko‘rsa tm a lilik d a n  

foydalanildim i,  o 'q u v c h ila rn i  qiziqtira  o lin d im i,  t a ’lim d a   m u a m ­

moli  vaziyat  q o 'lla n ild im i,  yangi  b ilim n i  o ‘zlashtirilishi  tek s h iril- 

dim i?  D a r s n in g   hayot  bilan  b o g ‘langanligi  haqida  fikr  bildiriladi.

6.  K irish  y o 'riqno m asi.  M e h n a t  to p sh irig ‘iga  tavsif berish:  uni 

o ‘qu v ch ilar  b ajara  o lad im i,  ularda  qiziqish  uyg‘o ta d im i?   T op- 

shiriq n i  bajarishda  o ‘q u v c h ila rn in g   m e h n a t  t a ’limi  va  fan  asos- 

lariga  d o ir  n azariy  b ilim la rid a n   foydalanishi  n a z a r d a   tu tild im i?  

T o psh iriq n i  bajarish  bilan  b o g ‘liq  ish n in g   m a z m u n i  m a k ta b   o ‘quv 

d a s tu r in i n g   o ‘rganilayotgan  mavzusiga  m uvofiqm i? 

B u y u m ­

ga  q o 'y ila d ig an   talablar,  o 'z i n i - o ‘zi  n a z o ra t  qilish  m ez o n lari 

ko‘rsatildim i?  K irish  yo‘riqnom asi  q a n d a y   o ‘tdi:  qaysi  ish  u s u l­

lari  q o ‘llanildi,  ularni  nam o y ish   etishd a  yetarlicha  ko‘rsa tm a li- 

lik  t a ’m in la n d im i?   0 ‘qu vch ilar  to p sh iriq n i  q a n c h a lik   t u s h u n g a n i

430

---

te k s h irild im i  va  bu  tek sh irish   yetarlim i?  Xavfsizlik  tex n ik a si  qoi- 

d a la rig a   e ’tibor qa n day?  Kirish  yo‘r iq n o m a sid a  o ‘q u v c h ila r q a n d a y  

ishtirok   etdilar:  u lar  passiv  tinglovchi  va  k u z a tu v c h i  b o ‘ld ila rm i 

yoki  o'q itu vchi  u larn i  a y rim   m a s a la la rn i  hal  qilishga ja lb   e td im i?

7.  0 ‘q u v c h ila rn in g   m u staq il  ishi.  0 ‘q u v c h ila r  ishini  tas h k il  qi- 

lis h n in g   q a n d a y   sh akllari  q o 'lla n d i?   0 ‘q uv c h ila r q a n d a y   xatolarga 

y o ‘l  qo'ydilar,  b u la r  tipik  x a to la rm i?   O 'qitu v chi  o 'q u v c h ila rn in g  

xatolariga  q a n d a y   m u n o s a b a td a   bo'ldi?  Q a n d a y  joriy  yo ‘riq n o m a si 

o 'tk az ild i?   U la r  o ld in d a n   rejalashtirilg an m i?  Joriy  y o 'riq n o m a si 

o 'z   vaqtida  o 'tk a z ild i,  deyish  m u m k i n m i ?   0 ‘q u v c h ila r  jis m o n iy  

ish d a n   s o 'ng   d a m   olishlari  u c h u n   tan a ffu s la r  re ja la sh tirilg a n m i, 

bu  ta n a f fu s la r d a n   o'q itu v ch i  q a n d a y   foydalandi?  O 'q u v c h ila r, 

m e h n a t   to p sh irig 'in i  bajarish  bilan  bog'liq  b a ’zi  m a s a la la r n i  m u s ­

taqil  hal  q ilishlariga  to'g'ri  keldimi,  u lar  bu  ishn i  bajara  oldi- 

larm i?  O 'q ituv ch i  u m u m a n   sin fn in g   va  a lo h id a   h a r  bir  o ‘quv ch i- 

n in g   faoliyati  u stidan  n a z o ra tn i  ta 'm i n la d im i ?   O 'q ituv chi  kuchli 

o 'q u v c h ila r  u c h u n   q o ‘s h im c h a   to p sh iriq la rn i  n a z a r d a   tu td im i?  

0 ‘qu v c h ila rd a   o ' z - o lzini  n azorat  qilish  m a la k a la rin i  s h a k lla n ti- 

rishga  yetarlicha  e ’tibor  berild im i?

8.  Y akunlovchi  yo‘riq n o m a .  Bu  y o 'riq n o m a g a   q a n c h a   vaqt  ket- 

di,  u  n i m a   h a q id a   bo'ldi?  M a sh g 'u lo t  q a n c h a lik   c h u q u r   va  to'liq 

y a k u n la n d i?   T ipik  xatolar,  yaxshi  va  ko'ng ildagid ek  c h iq m a g a n  

b u y u m la r   k o ‘rsatild im i?

9.  Ish  o 'r in la rin i  y ig 'is h tir is h .  Ish  o 'r in l a r i n i   yig'ishtirish  q a n ­

c h a   vaqt  oldi?  0 ‘q u v c h ila r  yig'ishtirish  u c h u n   b a rc h a   z a r u r   nar- 

sa la r  bilan  t a ’m in l a n d i m i?   Ish  o 'r in la rin i  yig‘ish tiris h n in g   sifati 

k i m   to m o n i d a n   va  q a n d a y   tekshirildi?  Ish  o T n i n in g   ozod alig i 

u c h u n   m u so b a q a   o ‘tk az ild im i?   Bu  m u s o b a q a d a   s in f  faollari  q a n ­

day  rol  o'ynaydi?

10.  U m u m iy   xulosa.  D a rs   q a n d a y   e le m e n tla rd a n   ta s h k il  topdi?

11.  D a rs   tipi.  0 ‘qituvchi  k o 'zlag an  m a q s a d g a   e rish d im i?