O. Yusupova

4-mavzu:Til va yozuv 
Reja: 
1.
Til va yozuv. 
2.
Yozuv turlari va taraqqiyot bosqichlari. 
3.
O‗lkamizda qo‗llanilgan yozuvlar.
Tayanch so‘z va iboralar
: yozuv,
 
piktografik yozuv, iyeroglifik 
yozuv,
mix(qoziq) yozuv,
fonetik yozuv, alifbe, finikiya, lotin, 
krill, oromiy, sug‟d, baqtriy, xorazmiy, turk-run,arab, uyg‟ur.
 
1.Til va yozuv.
Til tarixini o`rganishda yozuv asosiy 
manbadir. Yozuv o`z taraqqiyotida og`zaki nutq bilan bir 
qatorda, ikkinchi aloqa vositasi bo`lib sanaladi. Yozuvning 
paydo bo`lishi, takomillashuvi til tarixi bilan, uning rivojlanishi 
bilan chambarchas bog`langandir. Biroq yozuv jonli so`zlashuv 
tiliga qaraganda ancha keyin paydo bo`lgan. Mutaxassislarning 
aniqlashiga ko‗ra, til 400-500 ming yillar ilgari paydo bo‗lgan 
bo‗lsa, yozuvning yuzaga kelganiga atigi 4-5 ming yil bo‗lgan. 
Yozuv ham, til singari, jamiyatdagi turli aloqa ehtiyojlari 
natijasida vujudga kelgan.Yozuvning ixtiro qilinishi insoniyat 
madaniy taraqqiyotining chin ma‘nodagi kashfiyoti bo‗lib, 
uning uchun vaqt va masofaning ahamiyatga ega emasligi, bir 
necha ming yillik ko‗hna tarix va adabiyot durdonalarining 
saqlanib 
qolganligi, 
madaniy-ma‘rifiy, 
ijtimoiy-siyosiy, 
iqtisodiy voqea-hodisalarning, axborotlarning barcha-barchasi 
avlolardan-avlodlarga, 
xalqlardan xalqlarga, qit‘alardan 
qit‘alarga yozuv orqali yetib borgani, borishi uning tengsiz 
qudratidan dalolat beradi.
 
Jamiyat taraqqiyoti jarayonida kishilarda o`z fikr-istaklarini 
turli belgilar orqali bildirish ehtiyoji paydo bo`ladi. Kishilar 
alohida belgilar orqali fikrlarini bildirishga, o`z fikr va 
istaklarini fonetik yozuv orqali ifodalashga birdaniga 
erishmaganlar. Yozuv o`zini taraqqiyotida turli bosqinchilarni 
bosib 
o`tgan. 
Arxeologik 
tekshirishlardan, 
etnografik 
materiallardan ma`lum bo`lishicha, qadimgi davrlarda insonlar 
tog` qoyalariga, g`or devorlariga ovchilikka doir turli 
voqealarning rasmlarini chizib, o`zlarining fikr va istaklarini 

---

42 
bildirishgan. Ana shunday turli voqealarni bildiradigan rasmlar