O. Yusupova

6. 
Tilshunoslik 
va 
biologiya. 
Tilshunoslikning 
nevrologiya bilan munosabati. Neyrolingvistika. 
Tilshunoslik biologiya fani bilan ham uzviy aloqadadir. 
Avvalo, tilshunoslikning o‗rganish obyekti bo‗lgan til tovushlar 
silsilasi yordamida moddiylashadi.Tovushlar esa nutq birligi 
sifatida muayyan nutq organlarining faoliyati natijasida yuzaga 
chiqadi. Nutq tovushlarini hosil qilishda ishtirok etadigan nutq 
organlari nutq apparati sanaladi. 
Nutq apparati tarkibiga kiruvchi nutq organlari inson 
organizmining tarkibiy qismidir. Har qanday nutq organi ikki 
xil vazifa bajaradi: 1) birlamchi vazifasi insonning fiziologik 
a‘zosi. Bunday a‘zo sifatida ular inson organizmining normal 
yashashi uchun zarur tabiiy ehtiyojlarni qondirishga xizmat 
qiladi; 2) ikkilamchi vazifasi nutq organi. Bu faqat homo 

---

17 
sapiensga xos xususiyatlar bo‗lib, birlamchi vazifasi ustiga 
qo‗shimcha vazifa – ma‘lum nutq tovushlarini talaffuz qilish 
vazifasi qo‗shiladi. Shunday qilib, bu organlar ham 
biologiyaning, ham tilshunoslikning tekshirish obyekti bo‗ladi. 
Tilshunoslik tibbiyotning nevrologiya bo‗limi bilan ham 
uzviy aloqada. So‗nggi davrlarda psixologiya, nevrologiya va 
tilshunoslik fanlarining oralig‘ida neyrolingvistika nomi bilan 
yuritiluvchi yangi fan tarmog‘i vujudga keldi. Bu fan nutqiy 
faoliyat bosh miyaning mahsuli ekani, miya kasallanishining 
nutqiy faoliyatga ta‘siri masalalarini o‗rganadi. Sodda qilib 
aytganda, neyrolingvistikaning o‗rganish obyekti afaziyadir.
Bundan tashqari, tilshunoslikda valentlik atamasining keng 
tarqalishi, invariant – variant tushunchalarining paydo bo‗lishi 
kimyo fanining, yadro-preferiya munosabatlari fizika fanining, 
tilshunoslikda 
keng 
qo‗llanilayotgan 
statistik 
metodlar
matematika fanining ta‘siri orqali maydonga keldi.