O. Yusupova



Download 1,08 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/53
Sana23.07.2022
Hajmi1,08 Mb.
#841487
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   53
Bog'liq
O. Yusupova

Qiyosiy-tarixiy metod
tilshunoslikda til tizimlarining bir-
biri bilan munosabati, til birliklarining substansiya (ifoda va 
ma‘no)siga asoslanib o‗rganiladi. Tillarning qarindoshlik 
munosabati til birliklarining ifoda va ma‘nosi bir-biriga mos 
kelishi yoki mos kelmasligiga asoslanadi. Bu metod aniq 


74 
tillardagi bir-biriga teng bo‗lgan birliklarni solishtirib ko‗rib, 
yozma yodgorliklarda qayd qilinmagan til birliklarini qayta 
tiklash usulidir.
Bu 
metod 
qadimgi 
sanskritda 
yozilgan 
yozma 
yodgorliklar tilini Evropa tillariga qiyoslab ko‗rish va ular 
orasida o‗xshashlik borligini aniqlash natijasida XIX asrning 
boshlarida maydonga keldi. Masalan, eski o‗zbek tilida 
sirg‗aluvchi 
z
, qorishiq 
dz
, portlovchi 
d
va shular bilan 
vazifadosh 
y
tovushi bo‗lgan: 
ozoq-odzoq-odoq-oyoq
.
Qiyosiy-tarixiy metodning qo‗llanilishi natijasida uning 
bajarilishi mumkin bo‗lgan to‗rtta tipi vujudga keldi: 
1.
Chog‗ishtirish uchun material to‗plash.
2.
Qator chog‗ishtiriladigan birliklarni belgilash va ularni 
aynan bir narsa deb hisoblash.
3.
Fonetik o‗zgarishlarning nisbiy xronologiyasini belgilash.
4.
Arxitip rekonstruksiyani aniqlash (so‗z va morfemalarning 
eng qadimgi shakli va ma‘nolarini tiklash).
Qiyosiy-tarixiy 
metod ta‘sirida ichki va tashqi
rekonstruksiya, 
glotoxronologiya, 
lingvistik 
geografiya 
metodlari shakllangan. 
Zamonaviy tahlil metodlariga distributiv tahlil metodi, 
matematik tahlil metodlari, bevosita tashkil etuvchilarga 
ajratish metodi kabilar kiradi.
Distributiv tahlil metodi
. Bu metod til birliklarining 
o‗zaro joylashishi, ularning o‗zaro birikish qonunlarini 
o‗rganadi. Distributiv tahlil metodi til tizimining fonologik
morfologik va sintaktik birliklarini o‗rganishda qo‗llaniladi.
Til birliklarining distributsiyasi biror bir birlikning boshqa 
bir birlik bilan birikish usullari qaerda, qaysi holda va qanday 
qo‗llanish doirasi yig‗indisidan iborat, degan savollarga javob 
beradi. Bular distributiv tahlil metodining mohiyatini tashkil 
etadi. 

Download 1,08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish