O. X. Xamidov universitet rektori, rais

 
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA SOG`LIKNI MUHOFAZA QILUVCHI MUHITNI YARATISH 
DOLZARB PEDAGOGIK MUAMMO SIFATIDA. 
Ochilova M.O, Raximova N.A,
BuxDU Pedagogika kafedrasi katta o‘qituvchilari 
Salomatlikni muhofaza qilish – bu XXI asr, yangi ming yillik timsoli sanalgan insonparvar 
pedagogikaning tarkibiy qismi bo`lib, bunda pedagogik jarayon insonga, uning bilish ehtiyojlari va 
qiziqishlarini qondirish, unga sog`lom, omadli, baхtli bo`lish imkonini beradigan shaxsiy va ijtimoiy 
qimmatli sifatlarni shakllantirishga qaratiladi. Ta‘lim muassasalariga bir qarashda unchalik pedagogik 
sohaga tegishli bo`lmagan, ya‘ni o`quvchilar salomatligini muhofaza qilishga g`amxo`rlik qilish 
vazifasining qo`yilishi quyidagi holatlar bilan belgilanadi. 
Birinchidan, kattalar hamisha o`z qaramog`ida bo`lgan bolalar uchun mas‘uliyatlidirlar. Bunga 
bolalar salomatligi ham kiradi. Aynan ta‘lim muassasalarida o`quvchilar anchagina vaqtlarini o`qituvchi-
pedagoglar rahbarligida o`tkazadilar. Shunday ekan, bu vaqt mobaynida ularning salomatligiga nisbatan 
e‘tiborsiz bo`lish zolimlik va noprofessionallik bo`lib hisoblanadi. Ikkinchidan, o`quvchilarning ta‘lim 
muassasasida o`tkazgan vaqti mobaynida uning salomatligiga ta‘sir etuvchi omillar ichida o`qituvchi-
pedagoglarning hissasi salomog`i kattaroq bo`lib, ular istalgan va istalmagan holatda amalga oshiriladi. 
Agar salomatlik bilan bog`liq barcha muammolarni tibbiyot hal etishi kerak degan nuqtai nazarni 
qo`llaydigan bo`lsak, hech bo`lmaganda har bir sinf uchun bitta shifokorni birkitib qo`yishga to`g`ri 
keladi. 
O`zbekiston Respublikasida yoshlar sog`ligini saqlash, uni muhofaza qilish hamda shu sohani 
rivojlantirish yo`nalishidagi qonunlar, farmonlar, qarorlar, boshqa huquqiy meyoriy hujjatlar va shularga 
asoslanib amalga oshirilgan ishlardan kelib chiqqan holda quyidagilarni qayd etish mumkin bo`ladi: 
- yoshlar sog`ligini saqlash va uni muhofaza qilish davlat siyosatining ustivor yo`nalishlaridan 
biridir; 
- yoshlar sog`ligini saqlash va muhofaza qilish jahon ilg`or standartlari hamda ko`p ming yillik 
milliy tajribalarni hisobga olgan holda tashkil etilgan; 
- yoshlar sog`ligini saqlash va muhofaza qilish hozirda respublikamizda diagnostika, profilaktika, 
patologiya yo`nalishlarida muvofiq tarzda yo`lga qo`yilgan; 
Agar ta‘lim logikasi ―Nima uchun o`qitamiz?‖ degan savolga, ta‘lim mazmuni ―Nimani 
o`rgatamiz?‖ degan savolga javob bersa, pedagogik texnologiyalar ―Qanday o`qitamiz?‖ degan savolga 
javob beradi. Salomatlikni muhofaza qilish nuqtai nazaridan esa: ta‘limni shunday tashkil etish kerakki, 
bunda o`qituvchi va o`quvchlarning salomatligiga ziyon etmasin, deymiz. Shunga ko`ra salomatlikni 
muhofaza qiluvchi texnologiyalarni istalgan ta‘limiy texnologiyalarning sifat ko`rsatkichi, ya‘ni 
―salomatlik uchun havfsiz ekanligini tasdiqlovchi sertifikat‖ deb ham, pedagogik faoliyatning 
salomatlikni muhofaza qilish vazifalari bilan to`ldirilgan prinsip, usul, metod va vositalar yig`indisi deb 
ham qarash mumkin.
Salomatlikni muhofaza qilish pedagogikasining prinsiplari quyidagilardan iborat: zarar 
yetkazmaslik prinsipi; o`qituvchi va o`quvchilarning salomatligini asrashning ustivorligi prinsipi; 
salomatlik to`g`risida uchyoqlama yagona tasavvur hosil qilish prinsipi (jismoniy, ruhiy va ma‘naviy-
axloqiy salomatlikning yagonaligi); uzluksizlik va vorisiylik prinsipi (salomatlikni muhofaza qilish ishi 
ta‘lim muassasasida har kuni, har bir darsda muntazam ravishda amalga oshirilishi nazarda tutiladi).

---

276 
Boshlang‘ich sinflarda ta‘lim oluvchilarning salomatligin muhofaza qilish borasida o`qituvchi 
nimalarni bilishi va bajara olishi lozim? Bunga quyidagicha javob beramiz: 
1. Pedagogik vaziyatni salomatlikni muhofaza qilish pedagogikasi shart-sharoitlari nuqtai 
nazaridan tahlil qilish. 
2. Sog`lom turmush tarzi asoslarini egallagan bo`lish. 
3. O`quvchilar jamoasi bilan aloqa o`rnata olish. 
4. Verbal va noverbal hatti-harakatlarni kuzatish va izohlash. 
5. O`z o`quvchilari rivojlanishini prognoz qila olish. 
6. O`zaro munosabatlarni salomatlikni muhofaza qilish pedagogikasi shart-sharoitlariga moslab 
modellashtirish. 
7. Shaxsiy namunasi asosida o`quvchilarni o`zi va atrofidagilar salomatligiga g`amxo`rlik 
qilishga o`rgatish. 
Yuqorida sanab o`tilgan ko`nikmalarning barchasi o`zaro chambarchas bog`langan bo`lib, ular 
ta‘lim jarayonida salomatlikni muhofaza qilish pedagogikasi metod, usul va vositalarini samarali 
qo`llashga yordam beradi.