O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

1. Mexanik kuchlar- bunga tuproqga ishlov beruvchi yirik massali mashina va asbob uskunalar kiradi.

2. Agrotexnik tadbirlarning noto’g’ri yoki rejasiz o’tkazilishi. Masalan, sernam yoki nami qochib tobidan o’tib ketgan tuproqni shudgorlash, xaydalgan yerni xadeb malolay berish, yetilmagan yerlarni boronalash, bo’lar-bo’lmasga kultuvatsiya qilish va boshqalar. Ayniqsa bu o’rinda nishab(qiya) yerlarni xaydash texnikasini buzish mavjud strukturani buzilishigagina emas, balki tuproq unimdor qismining batomom yo’qolishiga olib keladi.

3. Yerni sug’orish va o’g’itlash.

Sug’orish suvlari(ayniqsa ular u yoki bu darajada minerallashgan bo’lsa) ta’sirida xam tuproq strukturasi ma’lum darajada buziladi. Chunki bu suvlar tuproq tarkibidagi suvda-eruvchan birikmalarni va tuproqqa sоlingan mineral o’g’itlarni eritadi hamda eng yaxshi koagulyator xisоblangan qaltsiy kationnini siqib chiqaradi.

Yerga sоlingan (NH₄ NO₃ o’g’iti tarkibidagi ammoniy tuproqdagi korbonatlar bilan reaksiyaga kirishib ammoniy korbonat hosil qiladi.

Bundan tashqari, tuproqni ammoniy sulfit singari fiziologik kislotali va natriy nitrat kabi fizologik ishqorli mineral o’g’itlar bilan bir necha yil surinkasiga o’g’itlash tuproq strukturasining buzilishiga olib keladi.

4. Tuproqdagi bioximik jarayonlar gumis hosil bo’lishi, aerob(kislorodli) va anaerob (kislorodsiz) bijgish (chirish) katta tasir ko’rsatadi. Chunki tuproq mexanik zarrachalarini bir-biriga maxkam yopishtirib turgan chirindi mikroorganizmlar ta’sirida aerob sharoitda batomom shakllanadi. Bu o’rinda har xil fizik -ximik va bioximik jarayonlarda hosil bo`lgan suvda eruvchan tuzlarning strukturani buzishdagi ta’siri juda katta.

Hozirga qadar tuproq strukturali holatini tiklashning quyidagi agrotexnik usullari mavjud: