O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

5. Saxro tuproqlari ichida eng past stukturali tuproq-g’arbiy Turkmaniston tuproqlari xisоblanadi.

6. Yerlarni o’zlashtirib ekin eka boshlash ham, qo’llaniladigan agrotexnikaning saviyasi ham tuproqlarga turlicha ta’sir etadi. S.N.Rijov, P.A.Besedin va B.V.Gorbunovlarning ma’lumotlariga ko’ra, yangi yerlarni o’zlashtirib, ekin eka boshlash ayrim xollarda makrostruktura suvga chidamliligining kamayishiga sabab bo’lar ekan.

7. Makrostrukturaning suvga chidamliligi masalasida xaydalma qavat bilan uning tagidagi qatlam O’rtasida sezilarli farq bo’lmaydi. O’rto Osiyo dagi Sug’oriladigan tuproqlar mana shu xossalari bilan boshqa zona tuproqlaridan ajralib turadi.

8. O’rta Osiyoda tuproq hosil qiluvchi ona jinslar makrostrukturali emas. Ammo allyuviy xo’l qatlamli bo`lganda, ba’zan 0,25 mm dan yirik zarrachalar uchraydi, uning miqdori 20-30% gacha yetadi.

9. Sug’oriladigan tuproqlarning strukturasini yaxshilashga imkon beradigan tadbirlar almashlab ekish, tuproqni ishlashda uning namlik darajasini xisоbga olish u yoki bu darajada suvga chidamli makro va ayniqsa, mikrostrukturalarni vujudga keltiradi. Bu o’z navbatida undagi suv, havo va oziq rejimini yaxshilaydi va hosildorlikning birmuncha oshishini ta’minlaydi.

Strukturali tuproqning afzalligi shundaki, uning teshikligi ayni vaqtda ikki kategoriyaga bo’linadi: ingichka qil teshikli va yirik teshikli, ko’pincha agregatlararo teshikli bo’ladi.

Tuproqda bu teshiklar mavjud bo’lsa, uning barcha eng muhim xossalari - suv, havo sharoiti, mikrobiologik va texnologik sharoitlari o’zaro muvofiqlashadi. Natijada tuproq unimdorligi yuqori bo’ladi va ekilgan har qanday ekindan mo’l hosil olinadi. Bunday strukturaga ega bo’lmagan tuproqlar madaniy xolga kelmagan unumdorligi past xisоblanadi.

Tuproq strukturasining eng muhim xususiyati - mayda kesakchali va donadorligi va diametri 0,25-10 mm kattalikdagi kesakchalarning suvga chidamlidir.

Agregat bo’lakchaning qaysi bir shakliga agronomik jixatdan baho bermoqchi bo’lsak suvga chidamli diametri 0, 25 mm dan kichik zarrachalar miqdori inobatga olinadi.

Malum bir jixatidan bu qoida to’g’ri, lekin O’rta Osiyo tuproqlariga nisbatan(A.N. ozonov, S.N.Rijov, A.A.Rode) bu qoidaga jiddiy o’zgarishlar kiritishdi.

Shuni ta’kidlash kerakki O’rta Osiyo tuproqlarining xech qaysisi yuqorida ko’rsatilgan sharoitlarga mos kelmaydi. O’rta Osiyo sug’oriladigan tuproqlarga nisbatan qaytadan qo’rib chiqilgan qoidalar quyidagilardan iborat: