O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

4) teshikli tuproqlar - g’ovaklarning diametri 5-10 mm;

5) serg’ovakli tuproqlar - 10 mm dan ortiq;

6) mayinsimon tuproqlar - yer qazuvchi jonivorlarning inlari;

7) yoriqli (tirqishli) tuproqlar - yoriqlarning eni 10 mm dan ortiq.

Yangi yaralmalar - Tuproq paydo bo’lish jarayonida uning bo’shliqlari va ustki qatlamlarida to’planadigan moddalar tuproqning yangi yaralmalari deyiladi. Ular kimyoviy va biologik yaralmalarga bo’linadi.

Turli moddalar masalan, suvda eruvchan tuzlarning donador bo’lakchalari yoki tuproq yuzasiga tekkan g’uborlari kimyoviy yaralmalar jumlasiga kiradi. Bularga tuzlarning qalin qatqoloqlari, karbonatlarning oqish dog’lari, temir (II)-gidroksidlarning zangsimon dog’lari kiradi. Yer qazuvchi hayvonlarning yo’llari va ildizlarning o’rinlari, turli o’simlik tomirchalari qoldiqlari biologik yaralmalarga kiradi.

Gips (CaSО₄•2H₂O) tuproq yuzasida qatqaloqlar hosil qiladi, tuproqning orasida esa bo’shliqlarni to’ldiruvchi muayyan katta kichik kristallar shaklida bo’ladi.

Kalsiy karbonat toshlarning sirtlarida g’uborlar, mayda oq dog’lar hosil qiladi.

Temir (II)-gidroksid o’tloq va botqoq tuproqlarda zang tusli dog’lar ko’rinishida bo’ladi.

Kremniy donador bo’laklar sirtida oq g’uborlar paydo qiladi.

Biror yaralmaning bo’lishi va uning qanchalik chuqurlikda yotishi, shakli, miqdori tuproqlar genezisini va ularning unumdorligini hamda meliorativ tadbirlarga naqadar muxtoj ekanligini aniqlashga imkon beruvchi muhim ko’rsatkichlar hisоblanadi.

Tuproqlarda o’simlik hosil qilgan biologik yaralmalardan donador bo’laklar sirtida mayda ildizlarning naqshlarini va ildizlar chirigandan sо’ng bo’sh qolgan yoki tuproq massasi va tuzlar bilan to’lib qolgan bo’shliqlarni ko’rsatish mumkin.