O ’tilladi gan sana o ’tilgan

X-O'tilganlarni  takrorlash:

1.  Bobur kim?  Uning  ota-bobolari,  avlodlari  haqida  nimalar bilasiz? 

Uning  tariximiz,  madaniyatimizdagi  xizmatlari  haqida-chi?

2.  Bobuming taijimayi  holi haqida so‘zlab bering.

3.  Ruboiy  haqida  ma’lumot bering.  Bobur  ruboiylari  haqida  nimalar 

deya olasiz?

4.  «Beqaydmen-u xarobi siym ermasmen» ruboiysida qanday fikr ilgari 

surilmoqda?  Shoir nima  demoqchi?

XI-Yangi  mavzu  bayoni:

0 ‘n to‘qqizinchi asrning ikkinchi yarmi va yigirmanchi asming bosh- 

larida, ya’ni ilk mustamlakachilik davrida ravnaq topgan milliy uyg‘onish ada- 

biyotining zabardast vakillaridan bin Muhammad Aminxo‘ja Muqimiydir.

Shoir ijodini o‘rganish uning hayotlik chog‘idanoq boshlangan. Shoir 

hayotligi  davrida  uning  ijodiga  bildirilgan  turli-tuman  munosabatlar, 

bahslar, maqolalar bunga guvohlik beradi. Muqimiy vafotidan keyin shoir- 

ning  devoni  ilk  bor  «Devoni  Muqimiy»  (1907-yil)  nomi  bilan  nashr 

etildi. Unda she’riy namunalar qatori hassos shoiming qisqacha tarjimayi 

holi va ijodi haqida ma’lumot ham beriladi.  1910-yilda Portsev litografiyasida 

shoiming  hajviy  she’rlari  «Muqimiy  maa  hajviyot»  nomi  bilan  nashr 

etildi,  1912-yilda esa Muqimiyning yana bir she’riy to‘plami chop qilindi.

31

---

Shoir ijodini jiddiy va samarali o‘rganish o‘tgan asming 30-yillarida 

boshlandi. Bu davrda Muqimiy asarlarini to‘plash, o‘rganish, nashr etish 

qizg‘in va samarali olib borildi. Gazeta va jumallarda qator maqolalar e’lon 

qilindi. Bu xayrli ishning boshida otaxon shoirimiz G ‘afur G ‘ulom turdi. 

1938-yilda G \G ‘ulom tomonidan tuzilib «Muqimiy bayozi» deb nomlan- 

gan to‘plam katta ahamiyatga ega boidi.  1950-yilda Muqimiyning «Лирика 

и сатира»  nomli ikkinchi to‘plami Moskvada rus tilida nashr etildi.

1953-yil Muqimiy ijodini o‘rganish tarixida yangi davr bo‘ldi. Shu yili 

shoir vafotining  50  yilligi  munosabati bilan  Muqimiy  hayoti  va  ijodiga 

oid maxsus kitoblar chiqarildi, shoiming «Tanlangan asarlar»i o‘zbek va 

rus tillarida nashr etildi, Muqimiy hayoti va ijodi tadqiqiga bag‘ishlangan 

bir qancha nomzodlik dissertatsiyalari yoqlandi.  Shu tariqa adabiyotshu- 

nosligimizda muqimiyshunoslik degan yangi ilmiy yo‘nalish vujudga keldi.

Muhammad Aminxo‘ja Mirzaxo‘ja o‘g‘li Muqimiy 1850-yilda Qo‘qon 

shahrida Bekvachcha mahallasida, nowoy oilasida tug‘ildi.

Muqimiy dastlab o‘z mahallasidagi mulla Abduxalil maktabida tahsil 

oladi.  Shoiming  ilm o‘rganishi va badiiy ijodga erta qiziqishida uning 

volidasi, qobiliyatli ayol Oyshabibi aytib bergan ko‘plab ertak va qo‘shiq- 

laming  ta’siri  kuchli bo‘ldi.

Muqimiy dastlab Qo‘qondagi «Hokim oyim» madrasasida ta’lim oladi. 

1872—73-yillarda Buxoroga borib, u yerdagi «Mehtar anbar» madrasasida 

o‘qishni davom ettiradi.  1876-yilda o‘qishni tamomlab Qo‘qonga qaytadi. 

Uylanadi.  Shoir  dastlab  yer  qurilishi  mahkamasida  mirzalik,  so‘ngra 

Sirdaryo yoqasida joylashgan Oqjardagi paromda pattachilik qiladi.

Moddiy muhtojlik Muqimiy oilasining buzilishiga olib keladi. Xotini 

o‘g‘lini onasiga tashlab, boshqa kishiga turmushga chiqadi. Shoir o‘z ota 

hovlisini tark etib,  shu  mahallada joylashgan  Hazrat  madrasasidan bir 

hujra oladi.  Shu «hujrai tang va torlikda bekaslik va g‘ariblik chirog‘ini 

yoqib»  muhtojlikda umr o‘tkazadi.

•  Muqimiy hayotini mutolaa va ijod qilishga bag‘ishlaydi. Zamonasining 

yetuk  xattotlaridan  bo‘lgan  Muhammad  Yusuf Xattotdan  ta’lim  olib, 

xushxat kotib bo‘lib yetishgan Muqimiyga xattotlik asosiy kasb va tirikchilik 

manbayi bo‘lib  xizmat  qiladi.