O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

xususiy
va 
tutash.
X u s u s iy to m ir r e f le k s la r i
to m i r l a r n i n g o 'z i d a j o y l a s h g a n
reseptorlardan keladigan im pulslar hisobiga yuzaga chiqadi. Aorta ravog'i 
va uyqu arteriyasining ichki va tashqi tarm oqlarga b o 'lin g a n sohasida 
joylashgan reseptorlar katta fiziologik aham iyatga ega. Yuqorida aytilgan 
tom irlar sistem asining reseptorlar to 'p la n g an sohasi- 
refleks chiqaruvchi
soha
deb ataladi. 1866 yilda I.F.Sion va K.Lyudviklar bu soha m avjudligini
297

---

o c h ish g a n . A rte ria l b o sim k o ‘ta rilg a n d a a o rta d e v o rla ri c h o ‘z ilib , 
baroresep to rlar ta ’sirlanadi.
D epressor nerv tolalari orqali t a ’sirotlar uzunchoq m iyaning tom irlar 
tonusini boshqaruvchi m arkazga borib, efferent tolalar orqali tom irlam i 
silliq m uskullariga im pulslar kelishi sekinlashadi. N atijada yurak urishlari 
so n i s e k in la s h a d i. A rte ria l r e fle k s o g e n s o h a d a n f a q a t d e p re s s o r 
m arkazgina q o ‘z g ‘almay, balki arterial bosim tushganda depressor nervda 
im pulslar soni kam ayib, adashgan nerv m arkazi torm ozlanadi v a sim patik 
nerv faollashadi. N atijada to m irlar torayib, y urak faoliyati kuchayadi va 
oqibatda arterial bosim ortadi. Yuqorida aytilgan ikkala m exanizm m anfiy 
q a y ta r b o g 'la n is h o rq a li b o sh q a rilib a rte ria l b o sim n i b o sh q a rish n i 
autoregulyator m exanizm i hisoblanadi.
Ikkinchi refleksogen soha 1923 yil G ering tom onidan ochilgan b o 'lib , 
u m um iy uyqu arteriyasini ik kiga - tashqi va ichki tarm o q larig a ajragan 
jo y id a jo y la sh g a n . B u jo y karotid sinusi sohasi ham deb ataladi.
U yqu arteriyasida arterial bosim ning ortishi shu sohada jo y la sh g a n
baroreseptorlam i ta ’sirlaydi va vazokardial refleksni chaqiradi. Bu refleks