O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

M e ’d a o sti bezi sh irasi tarkibi va xossalari.
M e ’da osti bezi bir 
sutkada 1,5-2,0 1 shira ajratadi. U ning tarkibi suv va anorganik ham da
352

---

organik m oddalardan tashkil topgan. Shira tarkibida natriy, kalsiy, kaliy, 
m ag n iy k a tio n la ri va xlor, su lfat, fo sfa t an io n lari m avjud. A yniqsa 
bikarbonatlar m iqdori katta, shuning uchun ham uning PH 7,8-8,5 ni 
tashkil qiladi. P ankreatik shira ferm entlari kuchsiz ishqoriy m uhitda 
faollashadi.
Pankreatik shira tarkibida gidrolitik ferm entlar b o ’lib, ular oqsil, y o g ’ 
va k a rb o n su v la rn i p a rc h a la y d ila r, sh u n in g d e k n u k le in k islo talarn i 
parchalovchi nukleazalar ham bor. P ankreatik shira tarkibida lipaza va 
n u k le a z a fe rm e n tla ri - faol h o la td a; p re te a z a la r-p ro e n z im h o la td a 
a jra la d ila r. M e ’da o sti bezi sh irasi ta rk ib id a a jra lu v c h i 6 -a m ila z a
polisaxaridlam i oligo-, di- va m onosaxaridlargacha parchalaydi. N uklein 
k islotalar 
ribo-
va 
dezoksiribonukleazalar
tom onidan parchalanadilar. 
P ankreatik 
lipaza
ut k islotalar ta ’sirida faolligi ortadi va lipidlarga ta ’sir 
q ilib m o n o g litse rid va yog k islo talarig ac h a p arch alay d i. P reteolitik 
f e r m e n t l a r p r o e n z im
tr ip s in o g e n , x im o tr ip s in o g e n , A v a В
pro korboksipeptidazalar
holatida ishlab chiqariladi. O ’n ikki barm oqli 
ichakda ishlab chiqariluvchi 
enterokinaza
ta ’sirida tripsinogen tripsinga 
aylanadi. K eyinchalik tripsin tripsinogen va boshqa propeptidazalarga 
avtokatalitik ta ’sir k o ’rsatadi va ularni faollashtiradi. Tripsin, xim otripsin, 
elastazalar ovqat tarkibidagi oqsillarning ichki peptid b o g ’lariga ta ’sir 
etib, ulam i am inokislatalargacha parchalaydi.A va В karboksipeptidazalar 
oqsil va p ep tid lam in g oxirgi S -bog‘lariga ta ’sir qiladilar.