O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

R e tik u ly a r fo rm a tsiy a n in g o rq a m iya g a va p r o p r io r e s e p to r la r g a
t a ’siri.
K o 'ru v d o 'm b o q la rig a osh tu zining k ristallari bilan ta 's ir etilsa, 
o rq a m iy a re fle k s la ri su s a y is h in i I.M .S e c h e n o v b a q a la r u stid a g i 
ta jrib a d a k o 'rs a tib b e rg a n ig a 100 y ild a n o sh d i. I.M .S e c h e n o v o 'z
ta jrib a la rig a a s o sla n ib , ik k ita k a tta k a s h fiy o t q ild i. B u la rd a n b iri -
to r m o z la n is h ja r a y o n in in g k a s h f e tilis h i d a rr o v e 't i r o f q ilin d i. 
I k k in c h is i- r e tik u lo s p in a l ta 's ila rn in g k a s h f etilish i fa q a t s o 'n g g i 20 
y ild a G .M egun va h a m k o rla rin in g ish larid an k eyin k eng e 't i r o f etildi.
H ayvon u zunchoq m iy asid ag i retik u ly ar fo rm a tsiy a b o 'la k la rig a
elektr toki b ilan ta 's ir etilsa, orqa m iya reflekslari tom ozlanishini hayvon 
d esereb ratsiy a qilin g an d an k eyin esa m u sk u llar reg id lig i kam ay ish in i 
G .M egun v a R .R ey n is k o 'rs a tib b erish d i. B ir to m o n d a g i re tik u ly a r 
fo rm a tsiy ag a k u ch siz to k bilan ta 's i r etilg a n d a esa o rqa m iy an in g faqat 
o 's h a to m o n d ag i n ey ro n lari torm o zlan ad i. K uchliroq to k b ila n t a ’sir 
e tilg a n d a orqa m iy an in g ik k a la to m o n id ag i n e y ro n la r to m o z la n ad i; 
b u k is h r e f le k s la r i, s h u n in g d e k y o z is h r e f le k s la r i te k s h ir ilg a n d a
torm ozlanish jarayoni kuzatiladi. U zunchoq m iyaning ventrom edial qismi 
ta 's irla n g a n d a g in a sh u n d a y n a tija k e lib ch iq a d i. M iy a o 'z a n in in g
b o sh q a q ism larig a t a 's i r etilg a n d a b unday h o d isa la r r o 'y berm aydi.
O rq a m iy a n in g o 'tk a z u v c h i y o 'lla rin i q irq ib q o 'y is h re tik u ly a r 
fo rm a tsiy a n e y ro n la rid an k elib o rq a m iy a re flek slarin i su sa y tirad ig an
to la la r n in g y o 'l i n i a n iq la s h g a im k o n b e rd i. B u to la la r R e n sh o u
h u ja y ra la rig a t a 's i r e tib , u la rn in g m o to n e y ro n la rig a to rm o z lo v c h i 
e ffe k tin i k u c h a y tira d i. B u n d a n ta sh q a ri, re tik u ly a r fo rm a tsiy a d a n
k e lu v c h i im p u lsla r m o to n e y ro n la rn in g fa o llig in i b e v o s ita to rm o z la y
olad i ham .
R e tik u ly a r fo rm a tsiy a b o 'la k la r ig a q isq a v a q t t a 's i r e tilg a c h , orqa 
m iy a n in g re fle k to r fao liy ati o so n la sh ad i. S hunga aso slan ib , retik u ly ar 
fo rm a tsiy a d a o rq a m iy a n in g h u ja y ra la rin i fa o lla sh tiru v c h i n e y ro n la r 
b o r d eb faraz q ilish d i. M iy a o 'z a n in in g tu rli q ism la rig a t a 's i r etish
120

---

u stidagi ta jrib a la r b u farazni tasd iq lad i. O raliq m iy ad a gipo talam u sd a, 
o ‘rta m iy a bilan V aroliy k o ‘p rig i q o p q o g ‘inin g k u lran g m o d d a sid a va 
u z u n c h o q m iy a d a re tik u ly a r fo rm a tsiy a n in g t a ‘sirla n ib o rq a m iya 
re f le k la r in i to r m o z la y d ig a n q is m la r id a n p e rif e rik to m o n d a o rq a
m iy a n in g re fle k to r fu n k siy a sin i k u c h a y tira d ig a n n e y ro n la r bo r ekan. 
R e tik u ly a r fo rm a tsiy a n in g shu q ism la rig a t a ‘sir e tilsa , k a tta y arim
sh a rla r p o ‘stlo g ‘in in g ta ‘sirla n ish i tu fay li y u za g a c h iq q a n o rq a m iya 
re fle k s la ri v a sk e le t m u sk u lla rin in g q isq a rish i k u c h a y a d i. O rq a m iya 
n e y ro n la rin i fa o lla sh tiru v c h i im p u lsla r o ‘ta d ig a n y o 'lla r n i k o ‘zdan 
k e c h irish u la rn in g re tik u lo -s p in a l trak t to la la ri ek a n lig in i k o 'rs a td i. 
A yni v aq td a fa o lla sh tiru v c h i va to rm o z lo v c h i to la la r h a r xil ek a n lig i 
an iq lan d i. R e tik u ly ar fo rm a siy a n in g fao llash tiru v c h i to lalari reflek to r 
y o y la rn in g k iritm a n e y ro n la rid a tu g a y d i. R e n sh o u h u ja y ra la rin in g
to rm o z lo v ch i im p u lslari k am ay ib , m o to n e y ro n la r q o ‘z g ‘a lu v ch a n lig i 
o s h g a n l i g i t u f a y l i r e t i k u l y a r f o r m a t s i y a t a ‘s i r i d a o r q a m iy a
re fle k s la rin in g o so n la sh u v i eh tim o l.
R e tik u ly a r fo rm a tsiy a re fle k to r h a ra k a tla rg a