O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

S illiq muskulning q isq a rish i.
Silliq m uskulga b erilgan y a k k a ta 's i r
kuchi katta b o 'lg a n d a silliq muskul qisqarishi m um kin. Bu m uskulning 
yakka qisqarish yashirin davri skelet m uskulnikiga q a ra g a n d a kattaroq 
b o 'la d i , M a sala n, q u y o n n in g ichak m u s k u lla rid a 0,25-1 so n iy a g a c h a
yetadi. M u sk u ln in g qisq a rish davri ham u zo q ro q b o ' l a d i , M asalan, 
b a q a o sh q o z o n id a 1 d a q i q a g a c h a yetadi.
Silliq m u s k u lla rd a q isqa rish sekin ketadi, biroq kam berilayotga n 
stim ulla rga ham (baqa o sh q o z o n i uchun m in u tig a 10-12 t a ’sir yetarli) 
uzoq m u d d a t t u r g 'u n qisq a rib tura oladi, sk elet m u s k u ld a g i tetanusni 
eslatadi. M u s k u l n in g b u n d a y uzoq tu r g 'u n q isq a rib turish c h o g 'id a
j u d a k am e n e r g iy a sa rf la n a d i, bu sk e let m u s k u l d a y u z b e r a d ig a n
te tan u s d ag i asosiy xara kterli farqidir.
Silliq m uskulning qisqarish mexanizmi skelet m uskulning qisqarish 
m e x a n iz m id a n farq qiladi. Bu farq s h u n d a k o 'ri n a d i k i , silliq m uskul 
m io zin i ATF aza faolligini n a m o y o n qila olishi uchun u fosfo rla n g an
hola tida b o 'lis h i kerak.
66

---

M io z in n in g fosforla nishi va defosforlanishi skelet m u sk u lid a ham 
r o 'y beradi, lekin bu muskulda miozinning ATF aza faolligini namoyish 
qilishi uchun fo sfo rla n ish m u h im em as. Silliq m u sk u lla rd a mio zin
f o s f o r l a n i s h m e x a n i z m i q u y i d a g i c h a a m a l g a o s h a d i : C a ' 2 ioni 
kalmodulin bilan birikadi (kalmodulin - C a ’2 ioni uchun reseptor oqsili). 
Hosil boMgan k o m ple ks miozin zanjiridagi ferm ent kinazani faollaydi, 
bu o ‘z n a v b a tid a m io z in n in g fo sfo rla n ish j a r a y o n in i katalizlaydi. 
K ey in aktin m io z in to m o n sirpana di. S huni ay tish k e r a k k i, silliq 
m u sk ulning qisqarishini ishga tushiruvchi m e x an iz m bu C a t2 ionining 
kalmodulin bilan kompleks hosil qilishidir, skelet va yurak muskullarida 
esa ishga tu s h iru v c h i m e x a n iz m as o sid a C a 2t io n in in g troponin bilan 
birikishi yotadi.