O siyo mamlakatlari Umumiy tavsifi va tabiiy resurslari

Osiyo mamlakatlari xo`jaligi

  Garchi Osiyoning jahon xo'jaligidagi mavqeyi so'nggi davrlarda tinimsiz o'sib borayotgan bo‘lsa-da, ko'pchilik davlatlarning iqtisodi qoloq holdadir. Osiyo davlatlari sanoatining rivojlanganligi holatiga ko'ra olti guruhga bo'linadilar.

  Birinchisi - Yaponiya bo'lib, tipik Osiyo davlatlaridan biri bo'lishiga qaramay, so'nggi YMD, ishlab chiqarish hajmiga ko'ra jahonning to`rtinchi davlati hisoblanadi. Shu bilan birga u mintaqadagi «Katta sakkizlik»ga kiruvchi yagona davlat, ijtimoiy taraqqiyot borasida ko'plab rivojlanayotgan davlatlar uchun namuna hamdir.
  Ikkinchisi - Xitoy va Hindistondir. Ular oldingi qoloq, mustamlaka davlatdan so'nggi yillarda iqtisodiyoti tez rivojlanayotgan davlatlarga aylandilar. Ishlab chiqarayotgan mahsulotlari hajmiga ko'ra ular jahonning eng yirik birinchi o'nlik davlatlari qatorida turadilar. Hozirgi vaqtda Xitoy YIM hajmiga ko`ra dunyoda AQSHdan keyin ikkinchi, Hindiston esa uchinchi o`rinni egallaydi. Ammo aholisi jon boshiga mahsulotlarning to'g'ri kelish ko'rsatkichlari esa hali ancha pastligicha qolmoqda.
  Uchinchisi - Osiyoning yangi industrial davlatlari. Ular Koreya Respublikasi, Tayvan, Singapur, Xitoyning Syangani bo'lib, so'nggi o'n besh-yigirma yil ichida. omilkorlik bilan amalga oshirilgan iqtisodiy islohotlar tufayli taraqqiyotda keskin yuksalishlarga erishdilar. Shu tufayli ular G'arbda «Osiyo yo'lbarslari» yoki «Osiyo ajdarholari» deb ham nom oldilar. XX asr oxirlariga kelib bu toifa davlatlarga Malayziya va Tailand ham qo’shildi.
  Osiyoning ilg`or davlatlaridan Isroil, Kipr va Turkiya o'z taraqqiyot yo'lini belgilashda G'arb mamlakatlari tajribasini dastur qilib olgan bo'lsa, Sharqida joylashgan yangi industrial davlatlar esa Yaponiya rivojlanish modelmi namuna qilib olganligi bilan ajralib turadi.
  Jumladan, 60-yillargacha qoloq bo'lgan Koreya Respublikasi 90-yillar boshlariga kelib jahonda AES larda ishlab chiqarilayotgan elektr energiya hajmiga ko'ra 9-o'ringa, po'lat eritish bo'yicha 8-o'ringa, dengiz kemalari ishlab chiqarishda 2-o'ringa, kimyoviy tolalar ishlab chiqarishda 5-o'ringa, elektron sanoat mahsulotlari ishlab chiqarishda 6-о`ringa chiqib oldi. Shunga o'xshash keskin iqtisodiy o'sishlar Singapur, Tayvan va boshqalarda ham yuz berdi.
 To'rtinchisi, Fors qo‘ltig`idagi neft qazib chiqaruvchi mamlakatlar.Bu mamlakatlarning ko'pchiligi hozirgi vaqtda aholi jon boshiga YMD ishlab chiqarish darajasiga ko'ra salkam jahondagi yetuk rivojlangan davlatlar qatorida turadi. Buning asosiy sababi, neftni ko'plab qazib chiqarish va ularni eksport qilish hisobiga tushadigan katta miqdordagi «neft-dollar”dir. Saudiya Arabistoni, Quvayt, Birlashgan Arab Amirliklarida mamlakat eksportining 95%ini neft tashkil qiladi. Natijada Fors qo‘ltiqbo‘yi mamlakatlarida neft va tabiiy gaz chiqarish, neft kimyosi, qayta erituvchi metallurgiya kabi sanoat tarmoqlari yuzaga keldi.
 Beshinchisi, sanoati bir tomonlama, sust rivojlanayotgan mamlakatlar. Bular Mongoliya, Pokiston, Vyetnam, Bangladesh, lordaniya, Shri-Lanka kabi mamlakatlar bo'lib, asosan, tog‘-kon yoki yengil oziq-ovqat sanoatlarigina ma’lum darajada rivojlanishga erishgan.
  Oltinchisi - iqtisodiyoti eng qoloq mamlakatlar. Ular Afg'oniston, Nepal, Yaman, Laos, Butan kabi mamlakatlardir. Ularda sanoatning biron tarmog'i yetarli rivojlanmagan, qishloq xo‘jaligida mehnat unumdorligi juda past darajadadir.
  Davlatlar orasida qishloq xo'jaligi ixtisoslashuvida ham muhim farqlar mavjud. Shu sababli, Osiyoda turli qishloq xo'jaligi rayonlari shakllangan.
Bularning asosiylari:
  Birinchisi, sholikor rayon. Bunga Janubiy, Janubi-sharqiy va Sharqiy Osiyoning