O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

6. Daryo o‘zani suv rejimi – daryolar vaqti-vaqti bilan toshganda suv 
bosadigan yerlardagi allyuvial o‘tloqi, botqoq tuproqlar. 
O‘zbekiston  hududining  tekislik  qismida  yuvilmaydigan  suv  tartibi 
bo‘lganligi  sababli  yetishtiriladigan  o‘simliklarning  aksariyati  sun’iy 
sug‘orish yordamida mo‘ljaldagi hosilni beradi. 
Tuproqning  ma’lum  vaqtdagi  suv  rejimi  quyidagi  tenglik  asosida 
aniqlanadi: 
ΔW = K – CH, 
bunda: K – tenglikning kirim qismi; CH – tenglikning chiqim qismi. 
«K» quyidagi tenglama asosida hisoblanadi: 
K = M + Ak + Ks + (Wb –Wo), 

---

25 
bunda: M – sug‘orish me’yori, m
3
/ga; Ak – atmosfera yog‘inlari va undan  
foydalanish  koeffitsienti,  m
3
/ga;  Ks  —  kapillyar  naychalar  orqali 
ko‘tariladigan suv,  m
3
/ga; Wb – mavsum boshidagi namlik, m
3
/ga; Wo – 
mavsum oxiridagi namlik, m
3
/ga; 
«CH» quyidagi tenglama yordamida hisoblanadi: 
CH = (B + T) + (Wo–Wb), 
bunda: B – tuproqning ustki qismidan bug‘lanish, m
3
/  ga; T – o‘simliklar 
orqali transpiratsiya, m
3
/ga; Wb – mavsum boshidagi namlik, m
3
/ga; Wo – 
mavsum oxiridagi namlik, m
3
/ga; 
Tuproqning suv rejimini boshqarish vа yaxshilash tadbirlari. Qishloq 
xo'jaligini 
jadallashtirishning 
asosiy 
vositasi 
tuproqlarni 
meliorasiyalashdir.  Meliorasiya  tuproq  holatini  yaxshilaydi,  uning 
unumdorligini  oshiradi.  Meliorativ  tadbirlar  amalda  qo'llanilayotganda 
tuproqning suv rejimlari albatta e'tiborga olinadi. O'simliklaming suv bilan 
ta'minlanib turilish sharoitlarini yaxshilash иchun qator kompleks tadbirlar 
olib  boriladi.  Tuproq  suv  balansi  kirim  vа  chiqim  qismlarini  sun'iy 
ravishda  o'zgartirish  natijasida  tuproqdagi  umumiy  va  samarali  suv 
zaxirasi  miqdoriga  keskin  ta'sir  etish  mumkin.  Tuproqning  suv  rejimini 
tartibga  solib  turish  tadbirlari  joyning  iqlim  va  tuproq  sharoitlariga  vа 
shuningdek, o'stirilayotgan ekinlarning suvga bo'lgan talabiga asoslangan.