O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

 
8-jadval. Tuproqning namligini aniqlash 
Tuproq 
nomi 
Qatlam 
qalinlig
i, sm 
Stakan 
raqami 
Nam 
tuproq 
bilan 
stakan 
og‘irligi, 
g 
Quruq 
tuproq 
bilan 
stakan 
og‘irligi, g 
Bo‘sh 
stakan 
og‘ir-
ligi, g 
Bug‘lan-
gan suv 
miqdori, 
g 
Tuproq 
namligi, 
% 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.2. Tuproqning hajmiy og‘irligini aniqlash 
 
Tabiiy  holda  saqlangan  ma’lum  hajmdagi  sof  quruq  tuproq 
og‘irligining  shunday  hajmdagi  suv  og‘irligiga  nisbatiga  tuproqning 
hajmiy og‘irligi deyiladi va g/sm
3
, t/m
3
 o‘lchob birligida ifodalanadi. 
Tuproqning hajmiy og‘irligini aniqlash bilan uning muhim agronomik 
xossalari  hal  etiladi.  Tuproqning  hajmiy  og‘irligi  tuproqning  turi,  tarkibi, 
strukturali holati va qovushoqligiga bog‘liq. 
Zarur  narsalar:    tarozi,  alyumin  stakan,  termostat,  eksikator,  halqa, 
soat, pichoq, taxtacha, bolg‘acha, shpatel.  
Ishlash tartibi: 
1.  Maxsus  po‘latdan  (yoki  temirdan)  yasalgan  halqa  olinadi.  Uning 
hajmi 
h
r
V



2

 formula yordamida aniqlanadi. 
2.  Halqaning  π = 3,14 ga teng, r – halqa radiusi, h – halqaning ichki 
tomonidagi balandligi, sm. 
3.  Halqaning  hajmi  va  og‘irligi  aniqlangandan  keyin  tekshiriladigan 
tuproq  qatlamiga  halqaning  o‘tkir  tomoni  bilan  uning  tabiiy  holatini 
buzmasdan asta-sekin kiritiladi. Halqa tuproqqa kiritilayotganda tuproqdan 
oshib ketmasligi kerak. 
4.  Tuproqdan  halqa  pichoq  yordamida  kesib  olinadi.  Halqadagi 
tuproqning ikki tomoni ham halqa bilan barobar bo‘lishi kerak. 

---

73 
5. Halqa bilan tuproqning birgalikdagi og‘irligi aniqlanadi. 
6. Halqadagi tuproq namligi aniqlanadi. 
Tuproq hajmiy og‘irligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
 
V
W
С
P
Q





)
100
(
100
)
(
 
 
bu yerda: Q- tuproqning hajmiy og‘irligi, g/sm
3  
hisobida; 
P – halqa bilan tuproq og‘irligi, g; 
C – halqaning sof og‘irligi, g; 
W – tuproq namligi, %; 
V – halqaning hajmi, sm
3
. 
Olingan natijalar 9-jadvalga yoziladi.