O r g a n I k k I m y o

Nom lanishi
Aromatik diazobirikmalar quyidagicha nomlanadi:
+
+
fenildiazoniy  xloridi
p -  tolildiazoniy  bromidi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0,N
N,
BFd
p
 -nitrofenildiazoniy
 
borftoridi
0 - N a +
N = N
/
/
С6Н5
natriy  benzol-antidiazotati
C6H5 
CN
\  
/
N  =   N
sin-fenildiazotsianid
/
N = N
с
6
н
5
benzol-anti  -  diazogidroksid
N = N
\
O K +
H3C
kaliy  p-toluol-sin-
 
diazotati
с
6
н
5
N =  N
 
\
CN
anti-fenildiazotsianid
Tuzilishi
Diazobirikmalar  suvdagi  eritmalarida  bir-biriga  aylana 
oladigan bir necha izomer shakllarda mavjud  bladi:
NaOH 
А г - N  
NaOH 
A r - N  
[  Аг  N
2
  ]+  Cl' 
t  
►
 
П 
^ 
►
 
II
HCl 
H O - N  
HCl 
Na+0 —N
arildiazoniy
xlorid
sin-aril-
diazogidroksid
sin-natriy
arildiazotati
UB-nur
A r— NH  —N  - O  
arilnitrozamin
HCl
NaOH
A r - N
N — O' Na+ 
anti-natriy  aril- 
diazotati
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Diazobirikmalar  kislotali  muhitda  diazoniy  tuzlari  shaklida
 
bladi.
Fenildiazoniy  kationida  benzolning  л   -elektronlari  bilan
 
diazoniy  guruhining  uch  b og‘i  orasida  zaro  kuchli  ta‘sirlashuv
 
am alga oshadi:
y____ 5+
i+ 
^
\ __ /  
N  =   N: 
51+ >  5  п+
N------ /   5+
D iazoniy  guruhining  m u sb at  zaryadi  a s o s a n   a zo t  atomlari
 
orasida ta q sim la n g a n , lekin u b en zol yadrosining л -  elektronlari
 
h isob iga  q ism an   k om p en satsiyalanad i.
Buni  fenildiazoniy  kationining  rez o n a n s  strukturalari  va
 
m ezoform ulasi  krinishida tasvirlash  mumkin:
fenildiazoniy  kationi  atom larida  zaryadlar  q u yid agich a
 
taqsim langan:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

+ 0 ,  5 8 9  
+ 0 ,  2 7 0
N ----- N
+ 0 ,  0 6 7
D iazoniy  tuzlarida  anion  ikkala  a zo t  atom idan  qariyb  bir  xil
 
(chetki  ato m g a   sal  yaqinroq) joylash gan :
N
=
n
 
o
n
—   N £ =
n
a \  
/ b  
V z L / 
a \ 
/ b
С1 
Br
a=0,324  nm 
a=0,346  nm
b=0,322  nm 
b=0,331  nm
Aromatik  diazobirikm alardan  arendiazoniy  tuzlari  katta
 
am aliy  a h am iyatga  e g a .
O lin is h i
Arildiazoniy  tuzlari  birlamchi  arilaminlarni  nitrit  kislota  bilan
 
m a ‘dan  (xlorid,  sulfat,  bromid  va  b o sh q a )  kislotalar  muhitida
 
diazotirlab  olinadi  (Griss,  1 8 5 8   - y.):
0  dan+5°C  gacha
Аг  N H 2  +  N a N 0 2  + 2H X  
-----------------------------►
  [  Аг  N 2]+X'
-N a X ,-2   H20
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Nitrit  kislotani  reaksiya  jarayonida  natriy  nitriti  va  m a ‘dan
 
kislotadan hosil qilinadi. Kuchli kislotali muhitda nitrit kislotaning
 
su v d a g i  eritm asida  bir  n ech a   b ev o sita   diazotirlovchi  faol  elek -