O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

«rais»
egallagan. Ushbu amal 
yarim diniy, yarim tartibotchi usulida edi. Buxoro amirligida bosh rais odatda 
eshon rais
yoki 
rais-ush shariat
deb atalgan. Bosh raisga barcha mahalliy raislar bo’ysingan. Bosh rais ularni 
amir oldida tekshiruvdan o’tkazib turgan.Davlat tizimidagi keyingi amaldor bu artilleriya 
boshlig’i to’pchiboshiyi askar hisoblangan. Uning qo’l ostida 
shogird-pesha
, 
mirza
va 
merganlar
bo’lgan.Keyingi amaldor amirlikda bosh qozi-qozikalon hisoblangan. Qozikalon 
apparatiga 
devonbegi, alamiyon, tergovchi, mahram boshi, miroxo’r boshi, tarakachi, 
muharrir, mulozimlar, mirzalar, shotirlar, tilmoch 
va
 dahboshi
(o’nboshi) kirgan. 
Qozikalondan keyin turadigan amaldor raisi kalon hisoblangan. U eshon rais deb ham 
yuritilgan. Uning apparatiga vaqtincha o’rinbosarlik qiluvchi xalifa, noib, durra-dast, 
mulozimlar, mirzalar, miroxo’r boshi, devonbegi, tarakachi, tergovchi, shahar mirobi 
kirgan.Shuningdek ijro hokimiyatini amalga oshiruvchi lavozimlar qatoriga shahar 
xavfsizligiga javobgar bo’lgan mirshab va uning qo’l ostidagilar, suv ta’minotiga javobgar 
shaxs bo’lgan mirob va uning qo’l ostida ishlaydiganlar kirgan. 
Mirshab qo’l ostida yasavul boshi, devonbegi, mahramboshi, mirzalar, dahboshi, kechki 
qarovul hisoblangan shabgardlar, farroshboshi va miroxo’rboshi faoliyat ko’rsatgan.Mirob 
taasarufida esa mahram, mirzalar, bakavullar, miroxo’rlar, suv tarmoqlari nazoratchilari, 
arboblar, mahalla, mavze va qishloq oqsoqollari bo’lishgan.mir Muzaffar huzurida yuqorida 
keltirilgan yuqori mansabdorlar bilan birga qo’yidagi amaldorlar ham xizmat qilishgan. Amir 
farmonlarini yetkazuvchi parvonachi, amirga doimo hamroh bo’lib yuruvchi hidoyachi, amir 
maslahatchisi va xorijiy mehmonlarni kutib oluvchi shig’ovul, amir osoyishtaligi va 
tinchligini muhofaza qiluvchi tongotar, amirga qaratilgan barcha salom va ta’zimlarni qabul 
qiluvchi va javob beruvchi salom og’asi, amir dasturxoniga javobgar dasturxonchi, amir safari 
chog’ida namozga chorlovchi-imomi jilov, amir safari chog’ida qonun bilan shug’ullanuvchi-
mufti jilov, amir maslahatchilari guruhi-jamog’a shular jumlasidandir.Amirga bo’lgan 
sadoqati va xizmati uchun alohida diqqatga sazovor bo’lganlar dodxoh, inoq, to’qsabo, otaliq, 
eshik-og’asi kabi unvonlarga ega bo’lishgan.