O. O. Hoshimov, S. S. Saidahmedov elektr yuritma asoslari

3.2. GENERATOR-DVIGATEL
TIZIMINING MEXANIK TAVSIFLARI
Generator-dvigatel (G-D) tizimini (3.1- rasm) ishga tushirish uchun,
oldin generator G ni aylantiruvchi asinxron dvigatel AD ishga tushiriladi.
Uni ishga tushirish paytida generator G qo‘zg‘atish chulg‘amiga
kuchlanish berilmagan bo‘ladi. Dvigatel qo‘zg‘atish chulg‘amida
to‘liq kuchlanish bo‘lib, u elektr mashinali yoki statik qo‘zg‘atgich
Q ga ulangan bo‘ladi. Generatorning qo‘zg‘atish tokini oshira borib,
uning EYK oshiriladi. Natijada dvigatel D ning yakori aylana boshlaydi.
Shunday qilib, G—D tizimi mexanik tavsifining tenglamasi quyidagi
ko‘rinishga ega bo‘ladi:
128
3.1- rasm. Generator-dvigatel tizimi: GQCH — generator qo‘zg‘atish
chulg‘ami;
DQCH — dvigatel qo‘zg‘atish chulg‘ami.
E R M
C C C
g ya
2
E E m
,

w= -
(3.1)
bu yerda: F¶ — magnit oqimi; CE va CM — dvigatelning konstruktiv
doimiyligi; Rya — generator va dvigatel yakor zanjirining umumiy
qarshiligi.
Dvigatel magnit oqimining nominal oqimi F2 ni, o‘rnatish EYK Eg ni
o‘zgartirish bilan amalga oshiriladi (3.2- rasm).
Generator EYK nominal qiymatga erishgandan so‘ng, uning tokini
oshirish maqsadga muvofiq emas. Chunki generatorning magnit tizimi
to‘yinib qoladi.
129
3.2- rasm. Generator-dvigatel tizimining mexanik
tavsiflari.
bu yerda: Eg — dvigatelning nominal kuchlanishi Unom ga nisbatan hisoblangan generatorning nisbiy EYK; rya — tizim yakor zanjirining nisbiy qarshiligi.
(3.2) formula asosida generator magnit oqimini o‘zgaradigan pastki diapazon uchun rya = 1; m = 1 va E2 = 1,05 ga teng deb qabul qilib nmax= 0,95 ni topamiz. Tezlikning eng pastki qiymatini aniqlash uchun Egmin= 0,2 deb qabul qilamiz, u holda mmax= 2 uchun nmin = 0,1 bo‘ladi.
Dvigatel magnit oqimini o‘zgartirib oladigan yuqori diapazon odatda 2,0—2,5 dan oshmaydi. Shuning uchun G-D tizimidagi to‘la rostlash diapazoni taxminan D = D1D2 @ (9,5ѐ12)ґ(2,0ѐ2,5) @ 20ѐ30 ni tashkil qiladi.
Yopiq tizimda tezlikni rostlash diapazonini yanada kengaytirish mumkin.
130