O. M. Yoriyev Buxoro davlat universiteti umumiy kimyo

-сн
311
HC 5 
2 N
\ 1 /
N
I
H
pirazol
(1,2-diazol)
н с -
14
N
H C 5 
2C H
\ 1 /
N
I
H
imidazol
(1,3-diazol)
н с -
114
N
HC 5 
2 N
\ 1 /
N
I
H
1, 2, 3
N —
triazol
- N
H C 5
2
n
\ 1 /
N
I
H
н с -
14
N
H C 5^ J ^ с н
N
I
н
N
-сн
HC 5 
2 N
\ 1 /
N
I
Н
1, 2, 4 - triazol
н с -
14
N
Н С \ 1 
) сн
s
tetrazol
oksazol
tiazol
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

P ir a z o l v a i m i d a z o ln in g t u z il is h i
Pirazol v a im idazolda uchta uglerod atom ining bittadan
uchta elektroni ham da ikkita a zo t atom ining uchta elektroni
hisobidan yopiq л  - elektronli s e k ste t hosil b o la d i. S h u b ois bu
geterotsikllar aromatik xossalarn i nam oyon qiladi.
Pirazol v a im idazolning tuzilish form ulalariga qaragan d a,
ular 
h alq asid agi a zo t atomlaridan bittasi piridinning azot
atom iga, ikkinchisi e s a pirrolning a zo t atom iga o ‘xshaydi.
Bunday tuzilishda 3- va 5- alm ash in gan pirazollar, sh u -
ningdek, 4 - va 5- alm ash in gan im idazollar mavjud b o ‘lishi
kerak. Lekin pirazol va im idazoldagi harakatchan vodorod
atomi bir a z o t atom idan b o sh q a sig a te z tib turganligi sababli
bunday izom erlar hosil b o ‘lmaydi.
Pirazol va im idazol m olekulalaridagi har ikkala a zo t
atomi ten g qiymatli. Shuning uchun ham pirazoldagi 3- va
5 - , 
im idazoldagi 4 - va 5- holatlar am ald a bir-biridan farq
qilmaydi. S h u b ois pirazolning 3- va 5- uglerod atom laridagi
alm ash in ish 3 (5) - yoki 5 (3) - alm ashinish, im idazolning 4 -
va 5- holatlaridagi alm ashinish e s a 4 (5 )- yoki 5(4)- alm ashinish
d eb belgilanadi:
Pirazol v a im idazol halqalarining aromatik xarakteri ularning
oksidlovchilar ta ‘siriga chidamliligida, birikish reaksiyalariga
N
3 (5) - metilpirazol
1NH
N
H
N___N
H3C
N
H
4 (5 ) - metilimidazol
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

moyil 
em a slig id a , 
shun in gd ek , 
elektrofil 
alm ash in ish
reaksiyalariga o so n kirishishida n am oyon bladi. Pirazolda
ham , im idazolda ham elektrofil alm ash in ish halqaning 4 -
holatida boradi.
P ira zo l 
v a
u n in g
h o sila la r i. 
Pirazol 
69°C
da
su yu q lan a d iga n , su vda, spirtda, efirda va b en zo ld a yaxsh i
eriydigan piridin hidli kristall m odda. Pirazol va uning hosilalari
tabiatda topilm agan.
P ira zo lla r q u y id a g i r e a k siy a la r b ilan o lin a d i: