O. M. Ibragimov Siyob Abu Ali Ibn Sino nomidagi Jamoat salomatligi

O‘quv rejaga muvofiq
o‘z aro bog‘liq bo‘lgan
fan nomi 
“Umumiy xirurgiya” fani kasbiy fan hisoblanib, u 1 kursda o’qitiladi. 
Dasturni amalga oshirishda O‘quv rejasida ko’rsatilgan barcha 
umumkasbiy va maxsus fanlari bilan o‘z aro bog‘liq bo‘lib, uslubiy 
jihatdan uzviy ketma-ketligi ta’minlangan. 
O‘qitish ni tashkiliy 
shakli 
N-nazariy ta’lim; 
A-amaliy ta’lim; 
Dasturga qo‘yilgan
talab 
Majburiy 
O‘qitish tili 
Guruhga tayinlangan dars tili asosida 
Baholash tartibi 
Joriy baholash tartibiga asoslanib 
O‘quv chilarning bilim 
va Ko‘nikmalarini 
baholash 
Yozma, og‘zaki, savol-javob,munozara,test, vaziyatli masalalar yechish, 
amaliy topshiriqni bajarish, Ko‘nikma va muolajalar bajarilish 
algoritmini namoyish etish 
 
 
2.O‘quv dasturi mazmuni 
 
№ 
Mavzular nomi 
Mavzuning qiskacha mazmuni 
J
a
m
i 
O‘q
itish
 n
in
g
 
ta
sh
k
il
iy
 
M
u
st
a
k
il
 
ta’
li
m
 
1 
Zamonaviy 
xirurgiyani 
rivojlanishi. 
Xirurgiya 
asoslari. 
Xirurgiya ishini 
tashkil qilish. 
Zamonaviy xirurgiyani rivojlanish davr bosqichlari. 
Xirurgiyani rivojlanish empirik davri. 
Transplantologiyani rivojlanishi. O‘zbekistonda 
xirurgiya rivojlanishida katta hissa qo‘shgan olimlar. 
Kasalxonagacha xirurgik yordamni tashkil qilish.Tez 
tibbiy yordam stansiyalarida xirurgik yordam 
ko’rsatish hajmi. Oilaviy poliklinika, shikastlanish 
punkti, QVPda aholiga xirurgik yordam 
ko’rsatilishida O‘z SSVning amaldagi buyruqlari
asosida ish yuritish. 
Xirurgik stasionar, xirurgik bo‘lim , operasion 
blok tuzilishi bilan tanishish. Tibbiy hujjatlar. 
Xirurgik asboblarni o‘rganish va xirurga uzatish 
tartibi. 
4 
N 
A 
2/4 
2 
2 
Aseptika va 
Antiseptika usullarining rivoj-lanishi. Antiseptik 
4 
N 

---

antiseptika
vositalarning ta’sir ko’rsatish mexanizmi.
Xirurgik asboblarni sterilizasiyaga tayyorlash. 
Sterilizasiya samaradorligini nazorat qilish. Asosiy 
antiseptik vositalar, ularning ta’siri va xirurgiyada 
Qo‘l lanilishi. 
Sterilizasiya bo‘lim i ishi bilan tanishuv. 
Shifoxonada hozirgi kunda qo‘llanilayotgan asosiy 
antiseptik vositalar, ularning ishlatilish usullari bilan 
tanishish va qo‘llash.
Operasiya xonasini tozalash usullari. Qo‘l ni 
va operasiya maydonini yuqumsizlantirish usullari. 
Steril kiyim kiyish tartibi. Steril Qo‘l qop kiyish 
tartibi. Steril stolni tayyorlash. Bog’lov ashyolarini 
tayyorlash va bikslarga joylash usullarini 
O‘zlashtirish . 
A 
2 
3. 
Og’riqsizlanti-
rish 
Og’riq va og’riqsizlantirish haqida tushuncha. 
Narkoz turlari va bosqichlari. Asosiy narkotik 
preparatlar va ularning xossalari. Bemorni narkozga 
tayyorlash. Premedikasiya va uning ahamiyati. 
Narkoz vaqtida va undan keyin ro’y beradigan 
asoratlar, ularni oldini olish va davolash. Narkoz 
berish uchun ko’rsatma va mone’liklar. Mahalliy 
anesteziya va turlari,ishlatiladigan preparatlar. 
Narkoz varaqasini yuritish qoidalari. 
2 
N 
2 
4. 
Qon ketish 
sindromi.
Transfuziologiya rivojlanish tarixi. Izoagglyutinasiya 
va qon guruhlari. Qon guruhlari orasida munosabatlar 
va ularning ta’rifi. Qon ketishida uchraydigan 
asoratlar va ularni oldini olish. Asosiy qon 
to’xtatuvchi vositalar. 
Qon guruhlarini aniqlash usullari. Qon guruhini 
kesishma usuli bilan aniqlash. Standart 
izogemagglyutinasiya zardoblari. Rezus omil va uni 
aniqlash usullari. Qon ketishida uchraydigan 
asoratlarda bemor holatiga baho berib, parvarish 
qilish. Qon ketishini vaqtinchalik to’xtatish usullarini 
o‘rganish vauzil-kesil to’xtatish usullarida ishtirok 
etish. 
Donorlikni tashkil kilish. Qon o‘rnini bosuvchi 
suyuqliklar 
4 
N 
4A 
2 
5. 
Desmurgiya
Desmurgiya haqida tushuncha. 
Bog’lamlarning turlari. Bog’lam qo‘yish qoidalari. 
Tananing turli sohalariga bintli bog’lam qo‘yish ni 
o‘rganish. Elastik bint, to’rsimon elastik bint, bandaj 
va suspenzoriylarni Qo‘l lash. Durrachali bog’lam va 
materiallardan foydalanib bog’lam qo‘yish ni 
o‘rganish.Qattiq bog’lamlarning turlari. Gips sifatini 
aniqlash. Gipsli bint va longetalar tayyorlash. Gipsli 
bog’lam qo‘yish va yechishda ishtirok etish. 
4 
4A 
4 
6. 
Operasiyadan 
oldingi va keyingi
davr.
Xirurgik operasiya haqida tushuncha. Operasiya 
turlari. Operasiyadan oldin hamshira jarayoni. 
Bemorni jismonan va ruhan operasiyaga tayyorlash. 
Bemorni shoshilinch va rejali operasiyaga tayyorlash. 
6 
N 
A2/4 
2 

---

Bemor terisini, organ va sistemalarini operasiyaga 
tayyorlash. Operasiyadan keyin bemorni palataga 
ko’chirib o‘tkazish . Operasiyadan keyin bemorni 
umumiy holatini va hayotiy ko’rsatkichlarini (A/B, 
puls, nafas harakati) kuzatish.Operasiyadan keyingi 
davrdagi asoratlar va ularni oldini olish maqsadida 
bemorlarni kuzatish, parvarish qilish, reabilitasiya 
xususiyatlari. 
Bemorni operasiya xonasiga va operasiya xonasidan 
palataga ko’chirib o‘tkazish . Bemor o‘rnini
tayyorlash. Operasiyadan keyin bemorlarni parvarish 
qilish. Bog’lamlarni yangilashda, drenajlarni 
yuvishda, bemorni ovqatlantirishda ishtirok etish. 
7. 
 
Shikastlanish 
sindromi. 
Tayanch-harakat apparatining anatomo-fiziologik 
xususiyatlari. Shikastlar haqida tushuncha. Shikastlar 
tasnifi. Klinik belgilari. Tekshirish va davolash 
usullari. Yumshoq to‘qima shikastlari.
Suyaklar sinishi. Suyaklar chiqishi. Mahalliy 
belgilari. Birinchi tibbiy yordam ko’rsatish 
xususiyatlari. Davosi. Bemorlarni parvarish qilish 
xususiyatlari. 
Kalla-miya shikastlari klinik belgilari, 
birinchi yordam, davolash va parvarishlash 
xususiyatlari. Umurtqa, tos suyaklari shikastlari. 
Klinik belgilari, birinchi yordam, transportirovka 
qilish, davolash va parvarishlash xususiyatlari. 
Jarohatlar haqida tushuncha, turlari, belgilari, 
davosi, bitishi. Qoqshol, gazli gangrena, quturish 
kasalliklarini oldini olish. 
Kuyish. Sovuq olish. Elektrotravma. Birinchi 
tibbiy yordam ko’rsatish, transportirovka qilish, 
davolash, bemorlarni parvarish qilish. 
6 
N 
A
4 
8. 
Kuyish. Sovuq 
olish. 
Elektrotravma. 
Kuyish. Termik va kimyoviy kuyish. Tasnifi. Kuyish 
darajasi va uni aniqlash usullari. Kuyish maydoni va 
uni aniqlash usullari. Kuyish natijasida organizmdagi 
o‘zgarishlar: shok, toksikoz, sepsis, plazmorreya. 
Kuyish asoratlari. Kuyishda birinchi yordam 
ko’rsatish. Kuyishni konservativ va xirurgik 
davolash usullari. Kuyish jarohatini ochiq va yopiq 
usullarda davolash. Elektrotravma. Umumiy va 
mahalliy belgilar. Birinchi yordam ko’rsatish. 
Yurakni defibrilyasiya qilish usullari. Davolash. 
Reaktiv oldi va reaktiv davridagi belgilar. Umumiy 
sovuq urush tug’risida tushuncha, patogenezi, klinik 
manzarasi, birinchi yordam va davolash qoidalari.
6 
N 
A 
2/4 
2 
9. 
Yallig’lanish 
sindromi
Xirurgik infeksiya tug’risida tushuncha va asosiy 
iboralari. Xirurgik infeksiya etiologiyasi va 
patogenezi. Xirurgik infeksiyani rivojlanish 
bosqichlari. Xirurgik infeksiyani tashxislash klinik va 
laborator-instrumental usullari. Xirurgik infeksiya 
asoratlari. Xirurgik infeksiyani konservativ va 
xirurgik davolash asosiy usullari. Yumshoq 
6 
N 
A 
2 

---

tuqimalara xirurgik infeksiyasi etiologiyasi, 
patogenezi, klinik manzarasi, tashxislash, davolash 
va oldini olish usullari: furunkul, furunkulyoz, 
karbunkul, abssess, flegmona, saramas, erizepiloid. 
Turli sohalarda joylashgan yirinli xirurgik kasalliklar 
etiologiyasi, patogenezi, klinik manzarasi, 
tashxislash, davolash va oldini olish usullari: mastit, 
parotit, adenoflegmona, paraproktit, gidradenit. 
Yumshoq to‘qima lar tarqoq xirurgik infeksiyasi – 
limfangit, limfadenit, o’tkir tromboflebit.
10 Oyoq – Qo‘l larda 
qon aylanish 
faoliyatining 
buzilish sindromi
Yurak va qon-tomirlarning anatomo-fiziologik 
xususiyatlari. Obliterasiyalovchi endoarterit, 
obliterasiyalovchi ateroskleroz, tromboflebit va 
venalarning varikoz kengayishi. Kelib chiqish 
sabablari. Klinik belgilari, diagnostikasi. Davolash 
usullari. Hamshira tashxisi. Asoratlari. Bemorlarni 
parvarish qilish. 
Tromboz va emboliyalar haqida tushuncha. Trofik 
o‘zgarishlar. Quruq va nam gangrena. 
Angiografiya tekshiruvi haqida tushuncha 
berish. Angiografiya tekshiruvidan o’tayotgan 
bemorlarda hamshiralik parvarishi. Elastik bint va 
elastik paypoqlarni Qo‘l lash. Trofik yarali 
bemorlarni parvarish qilish. Endoarterit va varikozli 
bemorlarni operasiyadan oldin va operasiyadan keyin 
parvarish qilish. Bemor jarohatini bog’lashda ishtirok 
etish. 
4 
H 
A 
2 
11 Nafas a’zolari, 
ko’krak 
qafasining 
xirurgik 
kasalliklari, bosh 
miyaning 
shikastlari va 
miyaga qon 
quyilishi. 
Nafas a’zolarini anatomo-fiziologik xususiyatlari. 
Ko’krak qafasining lat yeyishi, o’mrov suyagi, 
qovurg’alar sinishi, gemotoraks, pnevmotoraks, 
turlari, klinik belgilari, davosi, bemorlarni parvarish 
qilish xususiyatlari.
Kalla-miya shikastlari: bosh miyaning chayqalishi, 
lat yeyishi, bosilishi. Klinik belgilari. Birinchi tibbiy 
yordam ko’rsatish. Bemorlarni transportirovka qilish 
xususiyatlari.
Mavzuga oid bemorlarni namoyish qilish. 
Nafas a’zolari va ko’krak qafasi shikastlangan 
bemorlarni parvarish qilish. Bemorlarni holatini 
baholash. Nafas yo‘llari ni o’tkazuvchanligini tiklash. 
Plevra bo‘shlig‘i ni drenajlashda ishtirok etish. Plevra 
bo‘shlig‘i ga drenaj qo‘yilgan va traxyeostomik 
naycha qo‘yilgan bemorlarni parvarish qilish. 
Kalla-miya shikastlarida va miyaga qon 
quyilgan bemorlarda hamshiralik parvarishi tartibi. 
Bemorni transportirovka qilish, ovqatlantirish, kiyim 
oqliklarini almashtirish. Harakat faoliyatini, nutqini 
mashq qildirish. Yotoq yaralarni oldini olish, 
parvarish qilish. 
6 
N 
A 
2/4 
2 

---

12 Ovqat hazm qilish 
a’zolari 
faoliyatining 
buzilish sindromi 
Ovqat hazm qilish a’zolarini anatomo-fiziologik 
xususiyatlari. Qorin bo‘shlig‘i a’zolarining ochiq va 
yopiq shikastlari, klinik belgilari, birinchi tibbiy 
yordam, kasalxonaga transportirovka qilish. 
Qorin bo‘shlig‘i a’zolarining yallig’lanish 
kasalliklari,appendisit, xolesistit, peritonit,klinik 
belgilari, differensial diagnostikasi, davosi. O’tkir 
ichak tutilishi. Mezenterial tomirlar trombozi. Meda 
va 12-barmoq ichak yarasining asoratlari. O’tkir 
qorin og’rig’i bilan kasallangan bemorlarni parvarish 
qilish vaovqatlantirish xususiyatlari. 
To‘g‘ri ichak kasalliklari. 
Bavosil(gemorroy).Paraproktit.Anal teshigi yoriqlari. 
Bemorlarni operasiyaga tayyorlashda ishtirok 
etish. Appendektomiya, laporotomiya operasiyalari 
uchun asboblar to’plamini yig’ish. Operasiyadan 
keyingi jarohatdagi bog’lamlarni yangilashda ishtirok 
etish. Drenaj, mikroirrigator, gastrostoma, kolostoma 
qo‘yilgan bemorlarni parvarish qilish. Bemorlarni 
nazogastral va parenteral ovqatlantirish. 
4 
N 
A 
2/2 
2 
13 Siydik ajratish 
faoliyatining 
buzilish sindromi 
Buyrakva siydik yo‘llari ning anatomo-fiziologik 
xususiyatlari. Siydik ajratish a’zolarini laborator 
tekshirish usullari. Buyrak kasalliklari: shikastlari, 
buyrak-tosh kasalligi, gidronefroz, pionefroz. 
Prostata bezi adenomasi. Klinik belgilari. 
Tashxislash. O’tkir siydik tutilishida birinchi tibbiy 
yordam. Davosi. Bemorlarni parvarish qilish 
xususiyatlari. Fimoz. Parafimoz. Balanopostit. Sistit. 
Sabablari, klinik belgilari, davosi. Bemorlarni 
parvarish qilish xususiyatlari, kasallikni oldini olish. 
Urologik bemorlarni instrumental tekshiruvlarga 
tayyorlash va ishtirok etish. Qovuqni yuvish, 
katetrizasiya qilish, qovuq punksiyasida va 
sistostoma qo‘yish da ishtirok etish. Nefrostoma va 
sistostoma qo‘yilgan bemorlarni parvarish qilish.
4 
H 
A 
2/2 
2 
14. O‘sma lar. 
O‘sma lar. Havfli va havfsiz O‘sma lar haqida 
tushuncha. Onkologik bemorlarni tekshiruvga 
tayyorlash. Dispanser nazoratiga olish. Onkologik 
bemorlarni davolash tamoyillari. Onkologik 
bemorlarni parvarish qilish xususiyatlari.
Har xil O‘sma lari bor bemorlarni namoyish 
qilish va og’tahlil etish. Operasiyalarda va bog’lam 
almashtirishda ishtirok etish. Havfli O‘sma larni 
aniqlash maqsadida har xil tekshiruvlarda qatnashish. 
Onkologik bemorlarni davolashda ishtirok etish va 
parvarish qilish xususiyatlarini o‘rganish.
6 
H 
A 
2/4 
2 
15. Plastik va estetik 
xirurgiya asoslari. 
To‘qima larni ko’chirib o‘tkazish ni biologik 
sharoitlari. To‘qima larni ko’chirib o‘tkazish usullari 
va ularni bitib ketishi uchun sharoitlar. Autoplastika, 
gemoplastika, geteroplastika, alloplastika. Filatov teri 
parchasi. A’zo va to‘qima larni erkin ko’chirib 
o‘tkazish . Teri, mushak, qon tomir, pay, nerv, suyak 
2 
H 
2 
2 

---

to‘qima larini ko’chirib o‘tkazish . Estetik xirurgiya 
tug’risida tushuncha. Abdominoplastikada sun’iy 
materiallarni Qo‘l lash. Liposaksiya. Tanani konturli 
plastika qilish operasiyalari.