O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

 
 
9. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QISHLOQ  
XO‘JALIK GEOGRAFIYASI. 
 
                               Reja: 
 
1.
 
Qishloq xo‘jaligini Respublika xalq xo‘jaligidagi ahamiyati. 
2.
 
Qishloq xo‘jaligini joylanishi va  rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar. 
3.
 
Qishloq xo‘jalik tarmoqlarini joylanish xususiyatlari: 
 
3-1. Dehqonchilik tarmoqlarining joylanishi. 
 
3-2. Chorvachilik tarmoqlarining joylanishi. 
4. Qishloq xo‘jaligini rivojlanish istiqbollari. 
 
1. 
Qishloq  xo‘jaligini  Respublika  xalq  xo‘jaligidagi  ahamiyati. 
Respublika  xalq 
xo‘jaligining  eng  muhim  va  yirik  tarmog‘i,  aholining  oziq-ovqat          mahsulotlariga,  yengil  va 
oziq-ovqat  sanoati  tarmoqlarining  xom-ashyoga  bo‘lgan  talabini  qondiradi.  Qishloq  xo‘jaligi 
o‘simlik va hayvonot mahsulotlarini dastlabki va to‘liq qayta ishlashining turli jarayonlarini  o‘z 
ichiga oladi va xalqning moddiy farovonligini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. 
Respublika  aholisining  62  foizidan  ortig‘i  qishloq  joylarda  yashaydi,  sanoat 
salohiyatining  deyarli  yarmi  xo‘jalik  mahsulotlarini  qayta  ishlash  bilan  band.  Qishloq  xo‘jaligi 
mahsulotlarini eksport qilishdan davlat valyutasining 50 foizi vujudga keladi. 
Ma’lumki,  yer  va  suv  resurslari  agrar  sektorning    asosiy  ishlab  chiqarish  vositalari 
hisoblanadi. O‘zbekistonda yerlarning 72 foizi qishloq xo‘jaligida turli yo‘nalishda foydalaniladi 
hamda  respublika  suv  limitining  86  foizi  agrar  sektorda  ishlatiladi.  Vatanimiz  yer  yuzasida 
sug‘oriladigan  dehqonchilik  hamda  chorvachilikning  eng  qadimiy  hududlardan.  Uning  qulay 

---

72 
tabiiy  sharoitiga  muvofiq  tarzda  xalqimizning  mehnat  ko‘nikmasi  tufayli  O‘zbekiston  paxta, 
pilla,  qorako‘l  terisi,  mayiz,  qovun  va  boshqa  mahsulotlar  yetishtirishi  bilan  jahonga  dong 
taratgan. 
Hozirgi  vaqtda  qishloq  xo‘jaligida  iqtisodiy  islohatlarni  o‘tkazish  va  bozor 
munosabatlarini  chuqurlashtirish  bilan  bog‘liq  muhim  huquqiy  –  me’yoriy  asoslar  yaratildi, 
tashkiliy – iqtisodiy yo‘nalishlar ishlab chiqildi. 
Ayni  vaqtda    O‘zbekiston  qishloq  xo‘jaligi  chuqur  islohatlarni  boshidan  kechirmoqda. 
Qishloq  xo‘jaligida  bozor  munosabatlarini  shakllantirish,  mulkchilikning  nodavlat  shakliga 
o‘tish,  mulkni  davlat  tasarufidan  chiqarish  va  xususiylashtirish,  dehqon  (fermir)  xo‘jaliklari 
faoliyatini  yo‘lga  qo‘yish  kabi  muhim  masalalar  hal  etilmoqda.  2002  yilga  kelib  turli  mulk 
shakliga  ega  bo‘lgan  2658  ming  qishloq  xo‘jalik  korxonalari,  72,4  ming  fermer  xo‘jaliklari 
tashkil etildi. 
Qishloq  joylarda  tomarqa  egalariga  600  ming  gektarga  yaqin  unumdor  yerlar  ajratib 
berildi.  
Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jaligida yetishtirilayotgan oziq-ovqat mahsulotlarining mutloq 
ko‘p  qismi  iqtisodiyotning  nodavlat  sektorida  ishlab  chiqarilmoqda.  Ayrim  qishloq  xo‘jaligi 
mahsulotlarining  ishlab  chiqarish  strukturasida  fermer  xo‘jaliklarining  salmog‘ini  quyidagicha 
keltirib o‘tamiz (2001 yil foiz hisobida). 
Kartoshka     – 85,1 
Sabzavotlar  – 74,5 
Poliz           - 62,3 
Go‘sht           - 91,8 
Sut                - 94,8 
Tuxum          - 60,3 
Jun                - 77,0    
Respublikada    olib  borilayotgan  agrar  siyosat  natijasida  qishloq  xo‘jaligi  ishlab 
chiqarilishini sug‘urtalash, avanslash va to‘lov munosabatlari takomillashtirilmoqda. Yangi agrar 
siyosatining  bosqichma-bosqich amalga oshirilishi tufayli O‘zbekistonda qishloq  xo‘jaligi  yalpi 
mahsulotlarining o‘sish sur’atlari yildan-yilga oshib bormoqda.