O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

choy, kofe
hamda 
kakao
kiradi. CHoyning vatani Xitoy bo‘lib, 
VII-X asrlardan Xitoydan YAponiyaga o‘tdi. CHoy Evropada XVII asrdagina ma’lum bo‘lgan. 
XIX asrda choy plantatsiyalarining Hindistonda so‘ngra Seylonda (SHri-Lanka) Hamda 
Keniyada paydo bo‘lishiga olib keldi. 

---

68 
Kofening vatani efiopiya tog‘lari bo‘lib, bu erlarda mazkur ekin turini taxminan ming yillar 
ilgari etishtirila boshlangan. Uning nomlanishi ham efiopiya provintsiyasi hisoblangan. Kafa 
nomidan olingan deb hisoblanadi. XI asrda kofe YAmanga keltirilib, undan Mox porti orqali 
Evropaga olib ketilgan. SHu bois ham uzoq vaqt kofeni «mokko» deb ataganlar. O‘rta asr 
oxirlariga kelib kofeni Italiyada, Frantsiyada, Angliya Niderlandiyasida, shuningdek boshqa 
Evropa mamlakatlarida iste’mol qila boshlaganlar. O‘sib borayotgan talabni qondirish 
maqsadida uni maxsus plantatsiyalarda etishtira boshladilar: shunday plantatsiyalardan 
dastlabkisi YAva orolida XVII asrda gollandiyaliklar tomonidan asos solingan. XVIII asr 
boshlarida bir qancha kofe doni taqdir taqozasi bilan Frantsuz Gvianasiga va u erdan Braziliyaga 
kelib qoladi va o‘zining ikkinchi vatanini topdi. 
N.I.Vavilov kakao vatani deb Meksika tog‘larini hisoblaydi. XIX asr boshlarida ushbu ekin va 
undan olinadigan shokolad avvalo Ispaniyada so‘ngra esa Evropaning boshqa mamlakatlarida 
ma’lum bo‘ldi. So‘ngra kakao plantatsiyalari Gvineya qo‘ltig‘i qirg‘oqlarida tashkil etildi. 
Jahonda kofe ishlab chiqarish yiliga 6 mln t. ni tashkil etadi. Jahonda 10 ta choy etishtiruvchi 
mamlakatning 8 tasi Osiyoda, 10 ta kofe etishtiruvchi mamlakatning 5 tasi Amerikada, 4 tasi 
Afrikada, 4 tasi Amerika va 2 tasi Osiyoda joylashgan. Ayni paytda choyni eng ko‘p Hindiston, 
kofeni Braziliya, kakaoni Kot-d Ivuar eksport qiladi. Lekin ularning asosiy iste’molchilari 
AQSH, Evropa mamlakatlari va YAponiya hisoblanadi.