O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Baliqlarning invazion kasalliklari
Baliqlarning invazion kasalliklari: protozoyli (sodda hayvonlar) 
kasalliklarga va gelmintoz (qurtlar, gelmintlar)lar, krustatseozlar (qis- 
qichbaqasimonlar ta’sirida) kavakichlilar va molluskalarning lichinka- 
lari ta’sirida paydo bo'ladigan kasalliklardir.
Baliqlarning protozoy kasalliklari. 
Ixtioftirioz. 
Bu 
kasallik 
qo’zg'atuvchisi sharsimon infuzoriya. Bu infuzoriyaning tanasi tashki 
tomonidan ko'p sonli kipriklar bilan qoplangan. Yumaloq infuzoriyalar 
baliq tanasida, terisida, jabrasida, ko‘z shox pardasida keng tarqaladi. 
Asosan karpsimonlarda keng tarqalib, katta iqtisodiy zarar yetkazadi. 
Baliq terisi va jabrasida joylashgan infuzoriya oq shishlar hosil qiladi. 
Shishlarning diametri 1 mm ni tashkil qiladi. Shishlar toiiq yetilgan- 
dan so‘ng yoriladi, so‘ngra parazit suv tubiga tushib sistaga o‘raladi. 
Har bir sistadagi infuzoriya rivojlanadi, boiinish yo‘li bilan ko’payadi. 
Har bir sistada 200 gacha daydi hujayralar hosil boiadi. Daydi yosh in­
fuzoriyalar sistadan chiqib, suvda suzadilar va suv bo‘ylab tarqaladilar. 
Baliqga duch kelishi bilan ularning terisiga yopishib oladi va yangi ha- 
yot siklini boshlaydi va parazitlar geometrik progress orqali ko‘payadi.
67-rasm. Diplostoma. a — etatserkariy; b — ko‘z gavharida parazitning joy- 
lashishi; d — rivojlanish sikli.
268

---

Diploztomoz 
katarakta paraziti bo‘lib digenetik so'rg'ichlilarning 
metatserkariyasi orqali tarqaladi, diplztomoz urug‘iga tegishli bo‘lib, 
baliq ko'zida yashab, baliq ko'zini ko'r qiladi. Natijada baliqchilik 
xo'jaligiga katta iqtisodiy zarar keltiradi. Qarshi kurash profilaktikasi, 
xo‘jalik hovuzlaridagi molluskalar va baliqxo'r qushlarni yo‘qotishdan 
iborat. Bu parazitning tarqalishi 67-rasmda aks ettirilgan.
Katta miqdorda rivojlanadigan infuzoriyalar baliq terisida xuddi oq 
kepakga o‘xshash modda tananing dum qismidan boshlab keng tarqala­
di. Ayniqsa, ko'z shoxpardasiga kelib uni ishdan chiqaradi va baliq ko‘r 
bo'ladi. Infuzoriyalar rivojlanishi uchun qulay harorat 16-22°C bo'lib 
infuzoriya 6—7 sutka davomida rivojlanadi. Sharsimon infuzoriyalar ba- 
liqlarni qishda ham zararlaydi. Agarda suv havzasi muzlasa, muz sindiril- 
masa unda suv tubi harorati 4—5°C gacha ko'tariladi. Shuning uchun ham 
qishda muzni sindirib suv tubi harorati ko‘tarilishiga yo‘l qo'ymaslik ke- 
rak. Ayniqsa, baliqlarning qishlash hovuzlariga katta e’tibor berish lozim. 
Chunki, qishlash hovuzida baliq kam harakat bo'ladi va infuzoriya rivoj­
lanishi uchun imkoniyat paydo bo'ladi. Suv tubi harorati 5—8°C bo'lganda 
infuzoriya 8 haftada rivojlanadi. Agarda suv harorati 1—2°C bo'lganda 
infuzoriya rivojlanishi uchun 6 oy kerak bo'ladi. Demak, suv tubi harora- 
tining ko'tarilishiga yo‘l qo'ymaslik katta amaliy ahamiyatga ega. Kasal- 
likka qarshi kurashishning profilaktik choralaridan asosan sanitariya qoi- 
dalariga amal qilish bilan bir qatorda suv havzasining meliorativ holatini 
yaxshilashdir. Tabiiy nerest o'tkazilgan hovuzlardan nerest o'tishi bilan 
darhol ota-ona baliqlarni olish ham tadbirlardan biri hisoblanadi. Bun- 
day paytlarda qo'zg'atuvchi infuzoriya bilan kasallangan ota-ona baliqlar 
boshqa hovuzga ko'chirilishi bilan ular tezda nobud bo'ladi. Uvildiriq va 
chavoqlar kasalliklardan tug'ma ravishda himoyalangan bo'ladi. Mayda 
baliqlar katta yoshdagi baliqlardan alohida saqlansa, mayda baliqlar ka- 
sallikka chalinmaydi. Sex usulida olingan chavoqlarga ham kasallik yuq- 
maydi. Qishki hovuz suvlari yaxshi oqadigan, tcz-tez almashinib tura- 
digan bulishi kerak. Bunday paytda daydi infuzoriyalar suv okimi bilan 
chiqib ketadi. Infuzoriyaga yo'liqqan baliqlarni antiparazitar vanna orqali 
o'tkazish kerak. Buning uchun quyidagi qoidalarga amal qilish kerak:
1. 
0,6—0,7 % osh tuzi eritmasi va achchiq tuzning 3,5:1,5 nisbatga 
qarab eritma tayyorlash va suv harorati 20°C bo'lishi bilan baliqlarni 
7—8 sutka saqlash, suv harorati 26°C bo'lganda 3 sutka saqlash tavsiya 
etiladi. Osh tuzi va achchiq tuzdan tayyorlangan eritmada infuzoriya 
rivojlanmaydi va nobud bo'ladi. So'ngra qaytadan zararlanish yuz ber- 
maydi.
269

---

2. Malaxit yashilidan tayyorlangan eritmada (0,15 mg/1) suv harorati 
4—10 °C bo'lganda kasal baliqlar 10 sutka saqlanadi.
3. Metil ko'ki eritmasida 75 mg/1 miqdorda eritma tayyorlanadi, suv 
aeratsiyasi amalga oshirilsa kasal baliqlar eritmada 8 soatgacha saqlanadi.