O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor


 .6 .  Kreditning  asosiy  shakllari  va  turlari



Download 10,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet56/222
Sana08.01.2022
Hajmi10,01 Mb.
#335138
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   222
Bog'liq
Pul, kredit va banklar

2 .6 .  Kreditning  asosiy  shakllari  va  turlari
Kapitalistik  formatsiyaga  qadar  kreditning  sudxo‘rlik  shakli  keng 
tarqalgan  b o'lib-  bu  qarz  oluvchiga  m a ’lum  foiz  asosida  qaytarib 
berish  sharti  asosida beriladigan pullik ssudadir.  Sudxo‘rlik kreditining 
obyekti  b o ‘lib  sudxo'rlik  kapitali  hisoblanadi.
Sudxo‘rlik  krediti  ibtidoiy  tuzilmaning  yo'qolib  (tarqab)  ketishi 
va  ishlab  chiqarish  vositalariga  xususiy  mulkchilikni  paydo  bo'lishi 
h a m d a   ja m iy a td a   m ulk  differensiyatsiyasi  natijasida  tovar  —  pul 
munosabatlarining  rivojlanishi  davrida  vujudga  kelmasdir.
Sudxo‘rlar krediti  yergarovi asosida  natura va pul shaklida berilgan. 
Kreditorlik tuzum i davrida sudxo'rlik krediti yanada rivojlandi.  Feoda- 
lizm  davrida  esa  kreditning  pul  shakliga  o'tishi  t o ‘la-to ‘kis  amalga 
oshirildi.  Pul  boyliklarini  sudxo'rlar  qo'lida  t o ‘planishi  kapitalning 
birlamchi ja m g ‘arilishiga  turtki  (sababchi)  b o ‘ldi.  Sudxo‘rlik  kreditida 
qarz  oluvchilar  b o ‘lib  —  asosan  mahalliy  tovar  ishlab  chiqaruvchilar- 
dehqonlar va xunarm andlar, ya’ni  kreditdan o ‘zlarining zaruriy iste’mol 
tovarlarini  va  ishlab  chiqarish  vositalariga  b o ‘lgan  talablarini,  kreditor 
va  savdogarlarga  soliqlarni  va  qarzlarni  to'lash  jarayonida  foydalan- 
ganlar.  Bu  qarz  va  t o ‘lovlar  xramlarga,  monastirlarga,  cherkovlarga 
toMangan.  Sudxo‘rlik  kapitalining  xarakterli  belgisi  b o ‘lib-  qarzdorlar 
to m o n id a n   ssudalarni  noishlab  chiqarish  k o'rinishida  foydalanish 
ustivor  yo'nalish  b o ‘lib  hisoblangan  va  ssuda  foiz  yuqori  darajada 
bo'lgan.  U n d a n  s o ‘ng kreditning boshqa shakllari  (ko'rinishlari),  ya’ni 
pul  shaklidagi ko ‘rinishlari  rivojlana boshlagan.  Kreditning bu shakllari 
ssuda  kapitalining  harakatini  bildirib  —  pul  kapitali  sifatida  nam oyon


b o 'lg an .  Pul  kapitali  qaytarib  berishlik,  t o ‘lovlilik  va  foiz  stavkasi 
asosida  berilgan.  Bunday  kreditlarning  xususiyatlari  b o ‘lib:
—  qarzdorlar  bo'lib  savdo  —  sanoat  ishJab  chiqaruvchi  shaxslar 
ishtirok  etganlar;
—  qarz  mablag‘lari  —  kapital  sifatida,  y a ’ni  q o ‘shim cha  qiymat 
olish  vositasi  sifatida  foydalanilgan;
—  ssud a  foizi  m anbasi  b o ‘lib  —  y o lla n m a   is h c h ila rn in g   haq 
to 'la n m ag a n   m ehnati  qiymati  hisoblanadi.
Bu  davrda  kredit  turli  shakllarni  egallaydi  (oladi).  U la r  asosan 
qatnashuvchilarning  turiga,  ssuda  obyektiga,  kredit  foizi  hajmiga  va 
harakat  qilish  muhitiga  qarab  farqlanadi  (guruhlanadi).  Shunga  k o ‘ra 
kredit  bir  nech a  shakllarga  bo'linadi.

Download 10,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish