O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

4. 
T o ‘lovlilik  tamoyili. 
Bu  tam oyil  aylanm a  fondlarning  doiraviy 
aylanishini,  kengaytirilgan  tak ro r  ishlab  chiqarish jara y o n in i  t a ’m in- 
lovchi  to ‘lov  resurslari  summ asini  avanslashtirish  zaruriyatidan  kelib 
chiqadi.
Bu  tamoyilga  asosan  korx on alar  foydalanilgan  qarz  m ab la g ‘lari 
u c h u n  kreditorga foiz shaklida t o ‘lovni o ‘tkazadi.  K reditning t o ‘lovligi 
uni  t o ‘liq  su m m a d a   o ‘z  egasiga  qaytarilishinigina  em as,  shu  bilan 
kredit  u c h u n   foiz  shaklidagi  t o 'lo v   bilan  qaytarilishini  ifodalaydi. 
Dem ak,  kreditor  o ‘z  mablag‘larini  h e c h   vaqt  o ‘z  hajm ida  qaytarib 
olish  sharti  bilan  berm aydi,  b u n d a   u  m ab la g ‘ni  qarzga  berganligi 
uchun  m uayyan  t o ‘lov  talab  qiladi  (foizsiz  imtiyozli  kreditlar  b u n d a n  
mustasno).

---

Kreditning  to ‘lovliligi  nafaqat  banklar  faoJiyatining  maqsadiga, 
balki  korxonalarning  bevosita  foydasiga  bog'liq  b o ‘ladi  va  ijobiy t a ’sir 
ko'rsatadi.
Kredit  uchun   haq  to ‘lashning  iqtisodiy  mohiyati  qarz  beruvchi  va 
qarz oluvchi o ‘rtasidagi q o ‘sh im ch a olingan foydaning taqsimlanishini 
qayd  qilishda  n am oyon  b o 'lad i.  K o'rib   chiqilayotgan  tamoyilning 
am aliyotida  uchta  asosiy  funksiyasini  bajaruvchi  bank  foizi  m e’yorini 
o ‘rnatish  jarayonida  n am oyon  b o ‘ladi:
hu quqiy  shaxslar  foydasining  va  jismoniy  shaxslar  darom adining 
taqsimlanishi;
ishlab chiqarishni tartibga solish va ssuda kapitalining taqsimlanishi 
orqali  tarm oq,  tarm oqlararo  va  xalqaro  miqyosda  aylanish;
iqtisodiyot  rivojlanishining inqirozli bosqichida bank mijozlarining 
pul  m ab lag ‘larini  inflatsiyadan  himoyalash  va  boshqalar;
ssuda  foizining  stavkasi  ssuda  kapitalidan  olingan  yillik  darom ad 
sum m asining berilgan  kredit summasiga nisbati  bilan  aniqlanib,  kredit 
resurslarining  bahosi  sifatida  n a m o y o n   bo‘ladi.