O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

1  0 ‘zb ek is to n   R espublikasining  «Q im m atli  q o g ‘ozlar  b ozori  t o ‘g ‘risida»gi
 
Qonuni.  — T.:  « 0 ‘zbekiston».  2008.

---

4.  Depozit  sertiflkatlari.
5.  Veksel.
6.  Q im m atli  qog‘ozlarning  hosilalari  (opsion,  fyuchers,  varran t).
Q im matli  qog'ozlar  —  blanklar,  sertiflkatlar  shaklida  yoki  schyot-
lardagi  yozuv  shaklida  bo'lishi  va  hisob-kitobni  amalga  oshirishda, 
shuningdek,  kreditlar  bo'y icha  garov  sifatida  foydalanishi  m u m k in. 
Qimmatli  qog'ozlar  yuridik  va jism oniy  shaxslar  o ‘rtasida  ixtiyoriylik 
asosida  tarqatiladi.
Kiritilgan  ulush  shaklidan  q a t ’i  nazar,  qim m atli  q o g'oz la rnin g 
qiymati  O'zbekiston  Respublikasi  milliy  pul  biriigi  «so‘m »da,  ularni 
chiqarish shartlarida nazarda tutilgan  hollarda esa  —  chet el valutasida 
(aksiyalar bo'yicha  —  mulkni  o ‘tkazib  berish y o i i   bilan  ham )  ifodala- 
nadi  va  t o ‘lanadi.
M amlakatimiz  hududida  m uomalaga  chiqarilishi  m u m k in   b o 'lg an  
q im m a tli  q og 'o z la rn i  m ulk chilikk a  m u n o sa b a tig a   (u lu sh li),  qarz 
m unosabatiga  qarab  va  qimmatli  qog‘ozlarning  hosilalariga  bo'lish 
mumkin.
Shuni  t a ’kidlash  lozimki,  q im m atli  q o g 'o z la r  ichida  faqatgina 
aksiyalar ulushli  qimmatli qog'ozlarning tarkibiga kiradi.  U nin g qolgan 
turlari  hisoblangan obligatsiyalar g 'azn a majburiyatlari,  depozit sertifl­
katlari  va veksel  qarz  majburiyatli  qim m atli  qog'ozlar  tarkibiga  kiradi. 
Qim m atli  qog‘ozlarning  hosilalariga  esa  opsion,  fyuchers  va  varrant 
kiradi.  Biz bu tasnifni  mazkur darslikni quyidagi chizmasida ko'rishimiz 
mumkin.
Bundan  tashqari,  qimmatli  qog'ozlarning  amal  qilish  m u d d ati 
b o ‘yicha  tasniflash  mumkin.  Buni  12-chizmada  k o ‘rish  m um kin.
Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki,  qimmatli  qog'ozlar amal qilish 
m udd ati,  mulkka  munosabati  asosida  bo'linib  ketm oqda.
Agar  O'zbekiston  Respublikasi  «Qimmatli  qog‘ozlar  bozori  t o ‘g ‘- 
risida»gi  Q o n u n   tahlil  etilsa,  u  q o n u n d a   q i m m a t l i   q o g ‘o z la rg a  
quyidagicha  ta ’rif  beriladi:
Q im m atli  qog'ozlar  —  bu  ularni  chiqargan  shaxs  bilan  ularning 
egasi  o'rta sid a g i  mulkiy  h u q u q la rn i  yoki  z a y o m   m u n o s a b a tla rin i 
tasdiqlovchi,  dividend  yoki  foizlar  k o 'rin ish id a   d a ro m a d   to 'la s h n i 
ha m d a  ushbu huljatlarni boshqa shaxslarga berish imkoniyatini nazarda 
tutuvchi  pul  hujjatlaridir.
D e m ak ,  qimmatli  qog'ozlam i  harakat  shakli  b o 'y ic h a   tavsiflash 
mumkin.  Bu tasniflashni  13-cliizma ko'rinishida yoritib berishga harakat 
qilinadi.

---