O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor


-chizma.   K orxonalar  moliya  resursiarining  taríibi  va  lining  maiilmfari



Download 10,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet107/222
Sana08.01.2022
Hajmi10,01 Mb.
#335138
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   222
Bog'liq
Pul, kredit va banklar

8-chizma.
  K orxonalar  moliya  resursiarining  taríibi  va  lining  maiilmfari.
Kreditlash  shaklida korxonalar o ‘zlarining  ishlab chiqarishda yuzaga 
chiqqan  vaqtinchalik  moliya  resursiariga  boMgan  ehtiyojlarini  tijorat 
banklari ja n   maqsadlilik,  t a ’m in'anganlik,  t o ‘lovii!ik,  qaytarib berishlik 
va muddatlilik tam oyillan  asosida kredit olish  nalijasidan  qondirishlari 
inurnkin.
Davlat  to m o n id an   moliyalashtirishda  korxonalar  ishlab  chiqarish 
faoliyatini  davlat  budjeti  va  bu djetd an   tash q ari  fondlar  h iso b id a n  
qaytarib  bermaslik  asosida  pul  m ablag‘lari  bilan  t a ’minlanishi  am alga 
oshiriladi.  Moliyalashtirishning ushbu shakli yordam ida davlat maqsadli 
ravishda  iqtisodiyotning  m oddiy  va  n o m o d d iy   sohalari,  ta rm o q la r, 
hududlar,  xo‘jalik  subyektlari  va  aholining  ayrim  toifalari  o 'rta s id a  
moliya  resurslarini  qayta  taqsimlanishini  amalga  oshiradi.


Amaliyotda  korxonalar  moliya  resurslarini  tashkil  etishda  moliya- 
lashtirishning  uch  shaklidan  birdaniga  foydalanish  mumkin.  B undan 
asosiy maqsad ular o'rtasidagi oqilona muvozanatni saqlash hisoblanadi. 
B unday  oqilona  m uvozanatga  erishish  korxona  moliya  xizmatining 
faol  moliya  siyosatini  olib  borishga  bevosita  b o g ‘Iiqdir.
Korxonalar  m oliya  resurslarining  sarflanishi  turli  yo‘nalishlarda 
amalga oshirilishi m um kin.  Ushbu yo'nalishlarning asosiylari quyidagi- 
lardan  iborat:
—  kapital  q o ‘yilm alar,  ishlab  chiqarishni  kengaytirish,  texnikaviy 
qayta  jihozlash  xarajatlari;
—  moliya  va  bank  tizimidagi  tashkilotlar  oldidagi  moliya  majbu- 
riyatlarini  bajarish  (davlat  budjetiga  va  budjetdan  tashqari  fondlariga 
soliqlar  to ‘lash,  kreditdan  foydalanganlik  u ch u n   to'lovlarni  amalga 
oshirish);
—  moliya  bozorida  qimm atli  qog'ozlarga  investitsiya  qilish  x ara­
jatlari;
—  korxona  ishchi-xodim lariga  ish  haqi,  m ukofotlar  to ‘lash;
—  moliya  resurslaridan  hom iylik  u c h u n  m ablag'lar  ajratish  va 
boshqalar.
Korxonalar  ishlab  chiqarish  faoliyatini  uzluksizligini  ta ’m inlashda 
moliyalashtirishni amalga oshirishda ular to m o n id an  moliyaviy zaxira- 
larni  tashkil  etishlari  m u h im   ahamiyatga  egadir.  Bozor  iqtisodiyoti 
sharoitida mohyaviy zaxiralarning ahamiyati yanada oshadi.  Korxonalar 
faoliyatida  k o 'z d a   tutilgan  om illar  natijasida  yirik  m iqdorda  zarar 
k o 'rish   holati  yuzaga  chiq q an d a  ishlab  chiqarishning  uzluksizligini 
zarur  moliya  resurslari  bilan  ta ’m inlashda  moliyaviy  zaxiralar  katta 
ahamiyatga  egadir.
M oliya  zaxiralari  k o rx o n ala r  ta m o n id a n   foydadan  a jra tm a la r 
hisobiga,  yuqori  tashkilotlariga  norm ativ  ajratm alar hisobiga,  sug'urta 
tashkilotlariga  badallar  t o ‘lash  hisobiga  va  davlat  tom onidan  zaxira 
fondlari  tashkil  etish  yordam ida  shakllantirilishi  mumkin.
B o z o r  i q tis o d iy o ti  s h a r o itid a   k o r x o n a l a r   fao liy a tin i  m o liy a  
resurslari  bilan  uzluksiz  t a ’m in lash   va  ularni  oqilona  boshqarishda 
m oliya  xizm ati  faoliyati  qanday  saviyada  tashkil  etilishi ju d a   m u h im  
aham iyatga  egadir.
0 ‘zlik va jalb etilgan moliya resurslaridan moliya xizmati tom onidan 
faoliyati  xalqaro  am aliyotda  «moliyaviy  m enejm ent»  deb  nom lanadi. 
K orxonaning  moliyaviy barqarorligi  aynan  moliyaviy  m enejm entning 
qanday  yo‘lga  q o ‘yilganligiga  bevosita  bog‘liqdi.r.


Hozirgi zam on korxonalari doimiy ravishda o ‘zgarib turuvchi b o zo r 
m unosabatlar sharoitida va raqobat  asosida  o ‘z  faoliyatini  olib  boradi. 
Korxonalar  asosiy  faoliyatining  pirovard  m aqsadi  nafaqat  d a ro m a d  
olish  va  shuning  bilan  bir  qatorda  shaxsiy  kapitalni  saqlab  turish,  u n i 
k o ‘paytirish  h a m d a   tad b irk o rlik n in g   b ir  m a r o m d a   u sh la b   tu ris h  
hisoblanadi.
Tadbirkorlik faoliyatini  olib borish jaray on ida  korxonalarda  ishlab 
chiqarishni  tashkil  etish,  m ahsulot  sotish,  ishlarni  amalga  oshirish, 
xizm atlar  ko‘rsatish,  shaxsiy  moliya  resurslarini  shakllantirish,  tashqi 
m anbalaridan m ablag'lar jalb qilish,  uni taqsim lash va sarflanishi bilan 
bevosita  bog‘liq  moliyaviy  m unosabatlar  yuzaga  chiqadi.  Bu  t a ’kidlab 
o 'tilg a n   barcha  m oliyaviy  m u n o sab atlar  0 ‘zb ek isto n   R espublikasi 
Moliya vazirligi tom onidan 2002-yil  27-dekabrdagi  140-sonli buyrug‘iga 
va  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Adliya  vazirligi  to m o n id a n   2003-yil  24- 
yanvarda  1209-son  bilan  ro ‘yxatga olingan  1 -sonli  shakl  «Buxgalteriya 
balansida»  aks  ettiriladi.
Korxonalarning  buxgalteriya  balansi  o ‘z  m ohiyatiga  k o 'ra   an iq  
bir m uddatdagi korxonaning mulkiy va moliyaviy h o latida aks ettirgan 
jadvaldan  iborat.  Buxgalteriya  balansi  asosan  ikki  aktiv  va  passiv 
qism dan  tashkil  topgan.  Balansning  aktiv  qism ida  k o rx o n an in g   m o l- 
mulki,  nom oddiy  va  joriy  aktivlari,  passiv  qism ida  esa  korx o n an in g  
o ‘z  mablag'lari  m anbalari  h a m d a   majburiyatlari  aks  ettiriladi.  Quyida 
korxonaning  buxgalteriya  balansini  tarkibi  yoritiladi.

Download 10,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish