O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

F ilippiklar”  deb  atalm ish 
о 'n  to ‘rtta  maxsus  nutqda yangidan  bosh  ко ‘tarib  kelayotgan  istibdod 
da'vogarining  kirdikorlarini  va  yovu z  niyatlarini  fosh  etadi.  Shu 
m tlqlar  uchun  Sitseronning  nomi proskripsiya  ro 'yxatiga  kiritilib,  er. 
avv.  43-yilda Antoniv odainlari tomonidan kallasi kesiladi.
Qadimgi zamonlarda Sitseronning  150 ga yaqin  nutqi  nashr  etilgan 
bo ‘Isa,  bizga  qadar  shulardan  58  tasi yetib  kelgan.  Bulardan  tashqari, 
falsafa mavzularidayOzilgan  12 taasar, notiqlik  nazariyasi va tarixiga doir 
7 ta risola va 800 ga  maktub asrlar tofon iga  chap berib,  omon qolgan.
IV. 
...  U  eng k o ‘p sonli  va o^zining a y b la rin in g  eng  m uhim   dalillari 
va  izlarini  Sitsiliya  p rovinsiyasida  qoldirdi,  qaysiki  u  uch yil  d a v o m id a  
s h u n d a y  q iynadi  v a ta lo n -ta ro j  qildiki,  uni avvalgi  holatida qayta tiklash 
m u tla q o   m u m k in   e m a s  edi  va  uni  faqat  k o ‘p  yildan  keyin  sotilm as 
p retorlar yo rd a m i  bilan  biroz  qayta  tiklash  m u m k in .  (13) Verres  pretor 
boMgan vaqtda, sitsiIiyaliklar uchun ularni o 'z la rin i qonunlari h am , bizni 
senatni  qarorlari  ham ,  u m u m in s o n iy   h u q u q la r ham   y o ‘q  edi.  Sitsiliyada 
h ar  bir  kishiga  bu  o d a m n in g   c h ek siz  o c h k o ‘zligi  va  s u is te ’m olidan 
c h e td a   qolgan  n a rsa g in a   tegishli,  -  sh uning  u ch u n k i,  buni  u  k o ‘rm adi, 
yo k i  u  t o ‘y g an   edi.
4. 
T o ‘rt  yil  d a v o m id a   biror-bir  sud  ishi,  uni  qosh  q o q ish isiz  hal 
q ilinm adi:  ota  yo k i  b o b o d an   m ero s  qolg an   biror-bir 
m u lk   y o 'q k i . 
V erresning amri  bilan  sud  hukm i  bilan  b e g o n a la sh tirilm a g a n   boMsa.  U 
to m o n id a n  jo r iy   qilingan  yangi  jin o iy   q o id a la r  asosida,  y e r  egalaridan 
katta  m iq d o rd a   pullar  undirildi;  bizning  en g   sadoqatli  ittifoqchilarim iz
269

---

d u s h m a n la r  qatoriga  kjritildi,  Rim   fuqarolari  g o 'y o k i   qullar  kabi 
qiynoq  va  o 'l i m   h u k m ig a  d u c h o r qilindilar;  eng ji m w a t k o r  o d a m la r sud 
j a v o b g a rlig id a n   pul  uchun o zod q ilin d ila r ,...  hurmatli,  b e g 'a r a z  kishilar 
ish  ko'rilm asdari,  sirtdan  hukm   qilindilar  va  quvgMn  qilindilar:  ajo yib 
m u s ta h k a m la n g a n   g av a n la r  va  ulkan  yaxshi  h im o y alan g an   shaharlar, 
p iratlar va  qarocjchilarga ochib q o 'y ild i:  sitsiyalik m ^troslar va askarlar. 
bizning  d o 's tl a r im iz   va  ittifoqchilar  ochdan  oMimga  m alikum   qilingan 
edilar;  bizga  оЧа  kerakli 
b o 'lg a n   ajoyib  Hot,  Rim  k a lq in in g   buyuk 
sharm andaligi  uchun  biz  to m o n d a n   y o ‘qotilib,  y o 'q   qilindi.
(14) 
Bu  m a n fu r  pretor  qadim gi  barcha  y odgorliklarni  bitta  qol- 
m ay  taladi,  ularni  bir  qism i  shaharlarni  bezatishni  istagan  boy  pod- 
sholardan  olingan  edi,  bir  qism i  bizning  im peratorlarim izdan  o ‘z 
g ‘alabalaridan  keyin  yoki  s o v g ‘a  qildilar yoki  ularni  Sitsiliyani  shahar 
ja m o a la rig a   qaytardilar.  IJ  buni  faqatgina  sh a h a r ja m o a la r ig a   tegishli 
boMgan 
h aykallar  va  bezaklargagina  nisbatan  am a lg a   oshirm adi;  u 
m u q a d d a s  m arosim larni  am a lg a  oshirish  uchun x iz m a t qiladigan  barcha 
ibodatxonalarni  taladi;  u  agarda  unin g   fikricha,  y etarlicha  m ohirona. 
shu  bilan  birga  qadim gi  ustani  qoMi  bilan  qilingan  boMsa,  m a ’budlarni 
biror-bir  tasvjrini  sitsiliyaliklarga  qoldirm adi.
Хрестоматия пи истории