O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

I.Gam il'kar  Barka  -  Karfagem ing  mashhur  lashkarhoshisi  va  diplomati, 
I-  Puni  urushi  davrida  Sitsilya  mudofausiga  rahbarlik  qilgan,  er  uvv  225- 
yild a  Ispaniyada  iberlarga qarshi  urushda halok  bo ‘Igan
2 
Gasdrubal 
-
  . 
Gamil'karning 
kuyovi, 
karfagenlik 
lashkarboshi, 
Gamil ’karning о 'limidan  keyin  Ispaniyani bosib  olishni  davom  ettirdi.
Хрестоматия  no  истории древнего мира.  М.,  1991.  218-219 стр
Er.  avv.  II-I  asrlarda  Rimda  x o ‘jalikni  tashkil  etilishi va  qul 
inehnatidan  foydalanish
P lutarx.  K aton  Senzorning  hayot  tasviri
K a to n n in g   o b r o ‘si  nih o y atd a  oshdi,  k o ’plar  uni  rim lik  D em o sfen  
deb  atadilar,  a m m o   u  o 'z in in g   hayoti  bilan  y a n a   yu q o ri  no m g a  va ya n a  
baland  s h o n -sh a ra fg a   ega  b o 'ld i.  C hunki  s o ' z   s a n ’ati  barch a  rimlik 
y osh lar  uch u n   o 'z i g a   tortadigan  tuzoq  edi,  lekin  bu  o d am   ajdodlar 
n am u n a sid a n   borib,  o ' z  quli  bilan  m eh n at  qilishni  d a v o m   ettirdi,  oddiy 
ovqat,  sovuq  nonushta, arzon  kiyim ,  oddiy  uy  bilan q anoatlandi, chunki 
b u n d a y   odam   to p ilm as  edi.  Rim   davlati  k en g a y ib   va  m u s ta h k a m la n ib , 
endi  ilgarigi  axloqni  pokligini  saqlab  qo lm ad i,  A jab lan ish   lozim m i- 
rim liklar  agarda  K ato n d an  
hayratratlansalar,  b a ’zilarni  azo b -u q u b a t 
buk ib   tashlar,  b a ’zilarni  kay f-safo   qilish  nozik  qilib  q o 'y d i   va  birgina 
uni  u  va  b o sh q alar  y e n g a   olmadilar.  K a to n n in g   o 'z i   hech  qach o n   100 
d in o riy d an   q im m a t  b o 'lm a g a n   k o 'y la k n i  kiy g an in i  ay tar  edi.  O 'z i n i n g  
preturasi v a  konsulligi  d a v rid a  o ' z   ishchilari  ichadigan  vinoni  ichar edi, 
b o zo rd a  y e m is h   b o r - y o 'g 'i   30  assga  xarid  q ilinar  edi.  B ir  vaqt  rangli 
Bobil  gilam ini  m ero s  olib,  shu  paytni  o 'z i d a   uni  sotdi,  unin g   birorta 
ham   qishloq  uyi  suvoq  qilin m ag an   edi,  b iro r  m a rta   ham   u  qulni  bir 
m in g   besh  y u z   din o rd an   q im m a t  olm adi,  chunki  u  unga  noziklashgan 
g o 'z a lla r   em as,  ishlaydigan  kuchli,  ishlaydigan  odam lar-  o tb o q arlar 
va  h o 'k i z   boq arlar  kerak  d e r  edi.  U  g 'a l l a   ekish,  mol  boqish  m u m k in  
b o 'lg a n   y e r u lushlarini  sotib  olishni  m a ’qul  k o 'r a r   edi.
[Nutqlarda]  u  bir  vaqtni  o 'z id a   y u m s h o q   va  dahshatli,  m eh rib o n  
va q o 'rq in c h li,  h a z ilo m u z   va keskin  b o 'lis h n i  bilar edi.  Aniq  va  keskin
250

---

gapirishni  bilar  edi. 
Bir  v aq t  Rim   xalqi  bem ahal  non  tarqatilishini 
talab  qilgan  paytda,  Katon  ham   fuqarolarini  bu  niyatlaridan  qaytarish 
m aq sa d id a , o ' z  nutqini  s h u n d a y  boshladi:  “ Kviritlar, q u lo g 'i  b o 'lm a g a n  
qorin  bilan  gaplashish  o g 'i r   m a sa la ” .  D o im o   m ansablarni  egallashga 
u rin a y o tg a n la rg a   u  shunday  der  edi:  M u m k in   u la r  y o 'ln i  bilm aydilar, 
ad ash ib   q olishdan  q o 'rq ib ,  liktorlar  bilan  y u ris h g a  h arak at  qiladilar.