O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Хрестоматия  no истории  Оревнего мира.  М.,  1991.  166-167 стр
Er.  avv.  464-459-yiIlarda  ilotlar q o ‘zg ‘oloni 
D iodor tarix  kutubxonasi.  XI, 63-64
Sparta Lakoniyaningg ‘arbidagi vi/oyatni bosib olib, aholisining bir 
qism ini qirib tashladi va qolgan qism ini qaram  I qildi. Ilotlar spartaliklar 
uchun ularning  yerlarida  ishlar edilar.  Ular  spartaliklarning zulm iga 
qarshi tez-tez qo 'zg ‘olonlar ко 'tarib turganlar.
S partada  kuchli  zilzila  y u z   berdi  v a   la k e d em o n larn in g   uylarini 
asoslarigacha  v ayron  qildi,  20  m in g d an   k o ‘p  kishi  halok  b o ‘ldi.  S h a h a r 
uzoq vaq t d a v o m id a  b e to ‘xtov silkinib turdi, uylarning devorlari  buzildi 
va  ularning  qoldiqlari  ostida  tirik  o d a m la r   halok  b o ‘ ldi;  y e r  qim irlashi 
u y l a r d a t o ‘plan g an   k o ‘p m iqdordagi  m o l-m u lk n i y o ‘q qildi.  Bu kulfatni 
ular  g 'a z a b la n g a n   x u d o n in g  ja z o si  d e b   qabul  qildilar,  lekin  shu  bilan 
birga  ular o d a m la r   tom onidan  boshqa  kulfatlarga  ham  d u c h o r etiIdilar.
190

---

Aynan  lak ed em o n larg a  qarshi  d u s h m a n   kavfiyatda  boMgan  ilotlar  va 
m e sse n la r2  S p arta n in g   qudrati  va  k u ch id an   q o ‘rqib  tinch  turdilar.  Yer 
q im irlashni ularning katta qism ini  halok q ilg a n in ik o 'r ib , tirik qolganlari 
ozchiligiga  m en sim a y   qarab,  o ‘zaro  b irlashdilar  va  lakedem onlarga 
qarshi  urush  boshladilar.  Lekin  lak e d e m o n la r  po d sh o si  A rxidam   ehti- 
yotkorligi  sababli  k o ‘pgina  fuqarolarni  v ay ro n a la r  ostidan  qutqardi 
va  h ujum   qilganlarga  d o vyuraklik  bilan  qarshi  chiqdi.  S h ah ar  zilzila 
dahshati  bilan  c h u l g ‘anganda,  u  barcha  lak ed em o n lar  ichida  birinchi 
b o ‘lib,  qurolni  olib,  shah ard an   ochiq j o y g a   q o c h ib  chiqib,  fuqarolarga 
ham  s h u n d a y   qilishni  buyurdi.  U nga  qulo q   solgan  sp artaliklar  x avfdan 
xoli  boMdilar  va  tirik  qoldi lar.  Po d sh o   A rx id am   ularni  harbiy  safga 
y ig 'ib ,  q o ‘z g ‘o lonchilarga  qarshi  u ru sh g a  tayyorladi.
M e sse n la r ilotlar bilan birgalashib, dastlab S partaga to m o n  yurdilar, 
him oyachilari  kam   qolganligidan  fo y d alan ib   bosib  o lm o q c h i  boMdilar. 
U lar  po d sh o   A rx id a m   bilan  y e r  q im irla sh d a n   qutilib  qolganlarini 
harbiy  safga  tizilgani  va  vatan  uchun  k urashga  layyorliklarini  eshitib, 
dastlabki  niyatlaridan  qaytdilar.  Lekin  M e s s e n iv a g a   m u s ta h k a m la n g a n  
jo y n i  egallab,  Lakoniyani  talon-taroj  qila  boshladilar.  Spartaliklar 
afinaliklardan  y o rd a m   soMadilar  va  u n d a n   y o rd a m c h i  q o ‘shin  oldilar. 
S h u n d ay  
tarzda  b o sh q a  ittifoqchilardan  ham  h a rb iy   y o rd am   olib, 
o ‘z  kuchlarini 
raqib  kuchlari  bilan  tenglashtirdilar. 
Boshda  ular 
hatto  o ‘z  kuchlari  bilan  baland  keldilar,  afinaliklar  m essen larg a  y o n  
bo say o tg an id an   sh u b h a   tugMlganda,  xavfni  qaytarish  uchun  b o sh q a 
ittifoqchilar  yetarli  deb  afinaliklar  y o rd a m id a n   v o z   kechdilar...  S h u n ­
day  qilib,  la k e d e m o n la r  o ‘s h an d a  o ‘z  ittifoqchilari  bilan  M e sse n iy a g a  
bostirib  kirdilar  va  Ito m a n i3  qam al  qildilar.  O ls h a n d a   ilotlar  toMa  tar- 
kibda  la k e d e m o n la rd an   ajralib  chiqdilar,  m e sse n la r bilan  harbiy  ittifoq 
tu zd ilar  va  u ru s h d a   b a ’zida  g ‘alaba  qildilar,  b a 'z i d a   esa  yengildilar. 
R aqiblar  h a m m a   v aq t  bir-birlariga  zarb a  berdilar,  raqiblar  urushni 
c h o ‘zib y u b o rd ila r va  o ‘n  yil  d a v o m id a   tu g ata  olmadilar.