O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

va  "Yunon  ta rix i” asarlarining  ntuallifidir.
5. 
L ikurg  har  bir  spartaIik  uchun  q an d a y   turm ush  tarzi  belgilagani 
to ‘g ‘risida  y e ta rlic h a   aytilgan.  Endi  m en  u  Sparta  fuqaro larig a  q a n d a y  
turm ush  tarzi  belgilagani  haqida  hikoya  qilishga  u rinam an.  U  b o sh q a  
ellinlar  kabi  spartaliklarda  m avjud  b o 'lg a n   turm ush  tarzi  b e g 'a m l i k   va 
z a ifla s h is h g a o lib   borayotganini k o 'rd i.  L ikurg birgalikda ovqatlan ish n i 
jo riy   qildi.  U  barchani  k o ‘z  old ida  ovq atlan ish g a  m a jb u r qildi,  b u n in g  
natijasida  q o nunlarni  buzish  k am roq  b o 'la d i  deb  o ‘yladi.  U  sh u n d a y  
m iqdordagi  o z iq -o v q atn i  belgiladiki,  bu  isrofgarchilikka  ham ,  yetish- 
m ovch ilik k a  ham   olib  borm asligi  kerak  edi.  B unga  k o ‘p in c h a   ov 
o'ljalari  q o ‘shilar  edi.  Boylar  b a ’zida  nonni  b u g ‘do y g a  a lm a sh tira r 
edilar.  S h u n d ay   qilib,  birgalikda  c hodirlarda  spartaliklar  o v q a tla n a r 
edilar,  ularda  dastu rx o n   hech  q achon  n o z -n e ’m atsiz  ham ,  q o lm a y d i, 
hasham atli  ham   b o 'lm a y d i.  Ichkiliklarga  kelganda  esa,  Likurg  h ad d an  
tashqari  ruh  va  jis m n i,  zaiflashtiradigan 
ichkilikbozlikni  taqiqladi. 
Spartaliklarga  ch an q o q n i  qoldirish  uchun  ichishga  ruxsat  berdi,  bu 
vaqtda  ichim lik  zararsizroq  va  y o q im li  deb  hisoblardi.  B irg alik d a  ov- 
q atlanishda o ‘ziga  va o ‘z x o 'ja lik la rig a  m ast-alastlik  bilan,  haddan  k o ‘p 
ovqat  y ey ish   bilan  zarar  yetkazish  m u m k in   edi.  B oshqa  d a v latlard a
189

---

esa,  o d a m la r  o ' z   tengqurlari  bilan  k o ‘p  vaqtlaririi  o ‘tk azar  e d ila r... 
Likurg  esa,  Spartada  y o sh la r  kattalardan  k o ‘p  narsani  o 'r g a n ish la ri 
m u m k in  deb,  barcha  bosqichlarni  q o ‘shib tashladi.  F iditiyalarda d avlat 
uchun  k o 'rs a tilg a n   q ah ra m o n lik la r  t o ‘g ‘risida  hikoya  qilish  qabul 
qilingan  edi.  S partada  d im o g 'd o r lik ,  m ast-alast  chiqishlar,  o b r o ‘ni 
to 'k a d ig a n   q ilm ish lar  va  h a q o ra to m u z   s o ‘zlar  haddan  tashqari  kam 
uchraydi.  U y d an   tashqarida  ov q atlan ish   y a n a   shunday  foyda  keltiradi: 
uyga  q a y tay o tg an   odam   sayr  qilishga  m ajbur,  m ast  b o ‘lib  qolm asligi 
t o ‘g ‘risida  o 'y la s h i  lozim,  qay erd a  o v q a tja n g a n   b o 'lsa ,  u  y e rd a   qolishi 
m u m k in   em aslig in i  bilar  edilar.  M a ’lum  m uddat  q o r o n g ‘ ida  y u rish g a 
t o ‘g ‘ri  keladi,  k u n d u zg id ek ,  chiroqsiz,  kim   harbiy  xizm atni  o ‘tayotgan 
b o ‘lsa,  u  ham   m a s h ’ala  y o r u g ‘ida  borishi  m u m k in   emas.
Likurg ja m o a v i y   o v q a tla n g a n d a  ji s m o n i y   m a sh q la r  bilan  s h u g ‘ul- 
lanadigan k is h ila ry u z i t in iq lig i,o ‘sishi v a g a v d a  tuzilishi, sogMomligiga 
e ’tibor berdi,  bek o rso zlar esa, sh ish in q irag an , z a i f  va b ad b ash ara  b o ‘lar 
edilar.  Buni  ham   Likurg  e ’tiborsiz  q o ld irm ad i;  u  y a n a   kim  o ‘z  xohishi 
bilan  va  liuzh  ila  m ehnat  qilsa,  sogMom  tanga  ega  boMishiga  e ’tibor 
berdi.  S h u n in g   uchun 
u  g im n a s iy d a  
turgan  b oshliqqa  g im n a siy g a  
b o ra d ig a n la rn in g   m ashqlari  h a m m a   v aq t  ularning  ovqatlariga  m os 
b o ‘lishini tayinladi. M e n i n g o ‘y la sh im c h a . bu m asalada u x a t o q i l m a g a n .