O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Q u d d u s   hokim i A b d ix ib a n in g   M isr firavni  E x n a to n g a   xati
Podshoga,  m e n in g   x o ja m g a   ayt -  A b d ix ib a   s h u n d a y   deydi:  sening 
quling.  Yetti  marta  va  yetti  m arta  m en in g   xojam   p o d s h o n in g   h a r  ikkala 
o y o g ‘iga  yiqilam an.
Q a n d a y d ir seh rg arlar p o d sh o g a ,  m en in g  xo ja m g a   m eni  t o ‘g ‘rim da 
xab ar  berdilar,  po d sh o   m e n in g   xojam   oldida,  m en g a  tu h m a t  qildilar: 
“A b d ix ib a   p o d shodan  o ‘z  x o jasid an   ajralib  ketdi” ?  Q ara,  bu  o 'r i n g a  
otam  va  onam   o 'tq a z m a g a n .  P o d sh o n in g   qudratli  kuchi  (?)  meni 
otam ni  uyiga  olib  kirdi!  N i m a   uchun,  m en  p o d sh o g a   qarshi,  x o ja m g a  
qarshi  jin o y a t  q ila m a n ?   Pod sh o ,  m en in g   x o ja m   toki  hay o t  ek an .  m en 
podshoning,  x ojam [ning]  n o ib ig a  aytam an:  “ Siz  nim a  uchun  x a b i r u l n i  
yaxshi  k o ‘rasiz  va  o q s o q o lla rn i2  y o m o n   k o ‘rasiz?”  Ifaqiqatan  ular 
m en g a  podsho,  xojam   q arsh isid a  tu h m a t qildilar.
U la r  haqiqatan  p o dsho,  x o ja m g a   meni  yom o n lad ilar,  m e n   s h u n ­
day  deym an:  “ P o d sh o n in g ,  x o ja m n in g   m am lakati  halok  boM nioqda” . 
Ha  podsho,  xojam   bilsin,  pod sh o ,  meni  xojam   q o ‘riqchi  q o 'y g a n i d a n
95

---

keyin,  E y e n x a m u   uni,  b u t u n . . . M i s r . . .  
p o dshoni,  x o ja m n i  bosib 
oidilar.  QoMiqchi  y o ‘q,  p o d sh o   o ‘z  m a m la k a tig a   g ‘a m x o ‘rlik  qilsin. 
P o d s h o n in g , x o ja m n in g  b archa m am la[katlari]  ajralib ketdilar.  llim ilk u 1 
p o d sh o n in g   barch a  m a m lak atin i  halok  qildi.  Va  podsho,  egam   o ‘z 
m a m la k a ti  t o ‘g ‘risida  g ‘a m x o ‘rlik  qilsin.
M en  o ‘z im g a   aytam an:  “ M en  podshoga,  i  x o ja m g a   b orar  edim   va 
podsho,  x o ja m n i  k o ‘rar  e d im ” .  Biroq  d u sh m a n la rim   kuchli  va  p o d ­
shoga,  x o ja m g a   bora  o lm a y m a n .  M ayli  p o d sh o g a   q o ‘riqchi  yubo- 
rish  t o ‘g ‘ri  k o ‘rinsin  va  m en  borar  edim   va  podshoga,  x o ja m g a   na- 
zar  tash lar  edim .  Hozircha,  p o dsho,  xojam   hayot  ekan,  hozircha 
no[iblikJ  m avjud  boMar  ekan,  m en  aytam an:  p o d sh o n in g   m am lakati 
halok  boMmoqda,  lekin  siz  m eni  eshitm aysiz.  B archa  o q s o q o lla r  halok 
boMmoqda.  P o d sh o d a ,  x o ja m d a   endi  oqso q o llar  y o ‘q.  P o d sh o   o ‘z 
nazarini  q o ‘sh in g a  y o ‘naltirsin  va  p o d sh o n in g ,  x o ja m n in g   q o ‘shinlari 
y u rish g a   chiqsin.  P o d sh o d a  m a m la k a t  qolm adi.  X ab iru   p o d sh o n in g  
barcha  m a m lak atin i  talam o q d a. A g a r bu yil  q o ‘shin  boMsa,  p odshoning, 
x o ja m n in g   b a rc h a   m a m la k a ti  butun  boMadi.  A g a r  q o ‘shin  boMmasa, 
(shunda)  p o d sh o n in g ,  x o ja m n in g   m am lak ati  ha[lok]  boMadi.  Pod[sho] 
ning,  x o ja m n in g   koti[bi]ga,  sen in g   q u lin g   A b d ix ab a  aytadi:  M en in g  
ochiq  s o ‘zlarim ni  p o d sh o g a, x o ja m g a  yetkaz:  “ P o d shoning, x o ja m n in g  
[b ajrch a  m am lak atlari  halok  boM  m o q d a ” .