O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

Lisiy bilan tenglasha olganlar. Bu odam su d ishiga aloqador bo ‘Igan
voqealarni gapirganda, ularni nihoyatda oddiy so ‘zla r bilan qisq a
-q is q a hikoya qiladi, y o ‘l-yo ‘lakay dalil va da 'volarni shu bayon otga
yedirib yuboradi. Shu tarzda t o 'qilgan nutq naqadar sod da bo ‘linasin,
bu soddalik ostida yashirinib yotgan chinakam tabiiylik va ajoyib
213

---

sam im iyat su d h a y ’atining diliga darhul yelib boradi va gunohkorga
nisbatan uning xayrixohligini orttiradi. Lisiy faqat notiqqina emas,
shuningdek yunon badiiy prozasiga katta hissa qo ‘shgan va о 'zidan
keyingi n o tiq la rg a g 'o ya t kuchli ta sir о 'tkazgan chinakam ulug' yozu v-
chi hamdir.
(4) B u y e r m ay d o n i P isan d rg a tegishli edi. P isandrni mulki m u s o ­
dara qilinganda, bu m a y d o n n i xalqdan M egaralik A p o ilo d o r s o v g ‘aga 
oldi. U h a m m a v a q t unga ishlov berdi; “ 0 ‘ttizlar’'n il hukm ronligi 
b o shqaruvidan sal oldinroq undan buni Antikl sotib oldi va ijaraga 
berdi; m en esa A n tik ld a n bu yerni tinchlik vaqtida sotib oldim.
(5) S h u n in g uch u n , K engash a'zolari, m en bu m aydonni o lg a n im d a
unda shikast y e tm a g a n birorta ham butun zay tu n daraxti b o ‘lm aganligini 
isbotlashni o ‘z v azifam deb hiso b lay m an . Avvalgi vaqtga kelganda 
esa, meni o ‘y la s h im c h a , meni ja z o la s h adolatsizlik b o ‘lar edi, ag ard a 
avvalgi v aq td a u y e rd a ular butun bir m in g ta b o ‘lsa edi; agar ular m eni 
a y b im siz q o ‘parib tash lan g an b o 'ls a , m eni boshqalarni jin o y a ti uchun 
ja v o b g a r sifatida s u d g a tortm asliklari lozim.
(6) Siz b a rc h a n g iz bilasiz, bizga turli xil kulfatlar keltirgan urush- 
ning sababi, m am la k a tn i chekka qism larini spartaliklar g ‘arot qilgani, 
yaq in jo y la rin i esa o ‘zim izn ik ilar talaganlari edi. 0 ‘shanda, d a v latg a 
yetkazilgan z a ra r uchun endi m e n g a j a z o n i o ‘tash a d o la td a n m i?
S h u n in g d ek urush v a q tid a m u so d a ra qilingan bu m a ydon, uch yildan 
k o ‘proq v aq t sotilm ay qoldi, (7) q ach o n k i biz o ' z xususiy m u lk im iz n i 
him oya qilish k u ch ig a ega b o ‘lganim izda, u n d a m u q a d d a s zaytunlarni 
chopilgani hech n im a emas. Lekin, siz K en g ash a'zolariga m a'lu m k i, 
ayniqsa sizlarni oralarin g izd an s h u n d a y m a y d o n la r ustidan n azo ratg a 
ega b o i g a n l a r o ‘sha v aq td a k o ‘pg in a jo y l a r d a xususiy va m u q a d d a s, 
butun bir z a y tu n z o rla r bo r edi; endi u la rn in g k o ‘p qismi c h o p ib
tashlangan va y e r b o ‘m - b o ‘sh turibdi. A g a r tinchlik va urush vaqtida 
ham bu y erlarni egasi o ‘sha odam larn i o ‘zi b o ‘lsa, chopishni b o s h q a
kishilar a m a lg a oshirgani tufayli siz ja z o la sh n i noqon u n iy deb 
hisoblaysiz. (8) L e k in ag ar siz h a m m a vaqt y e rg a egalik qilgan y e r
egalarini a y b d o r deb tan olm asangiz, tinch z a m o n d a yerni sotib olg an
ye r egalarini j a z o la m a s lig in g iz lozim.
(9) Ilgari, n im a b o ‘lgani haqida, K en g a sh a'zolari m en k o ‘p gapi-
214

---

rishim m u m k in . o 'y la y m a n k i m en yetarlich a aytdim . Q a c h o n m en 
bu m a y d o n n i o ‘zim ni m ulkim q ilg an im d a, sotib o lg a n im d a n besh 
kun o ‘tm asi P ifo d o r arxontligi yilida K allistratg a ijaraga berdim . 
Kailistrat unga ikki yil ishlov berdi, lekin unda bitta ham , na xususiy, na 
m u q a d d a s, na butun, na shikastlangan zay tu n y o ‘q edi. U ch in c h i yild a 
unga shu y e rd a turgan D em etriy ishladi, t o ‘rtinchi yil uni A n tis fe n n in g
ozod q o ‘yilgan quli A lkiyga ijaraga berdim , qaysiki u hozir h a y o t em as; 
keyin s h u n d a y a h v o ld a Protey uch yil d a v o m id a ijaraga ushladi.