O adim gi dunyo tarixi bo yicha xrestom atiya: tarix о ‘qituvchilari

qismi qirib tashlandi. Loyan, Chanan kabi yirik shaharlar xarobaga
aylandi. sug'orish tizimi izdan chiqdi, ichkiva tashqi savdo tushkinlikga
yuz tutdi. Kuchli qo'zg'olonlar Xan imperiyasini qulatdi. 221-yilda
imperiya uch mustaqil Vey Shu, 17 davlatlariga bo'linib ketdi.
Im perator Pindi boshqaruvi xronikasi (168-169 yillar)
...C h ju n p in b o sh q a ru v in in g birinchi y ilid a ( 1 8 4 - y il) ikkinchi oyda 
(X u b ey pro v in siy asid ag i Szyuyli u y ezd id a) da tu g ‘ilgan, Chjan Szio 
o ‘zini “ Sariq o s m o n ” d e b atadi. U nga uch y u z oltm ish m in g kishidan 
iborat q o ‘shin b o 'y s u n d i. U larn in g h a m m a si sariq p e s h o n a b o g ' o 'r a b , 
b i r k u n d a q o 'z g ' o l o n k o ‘tardilar. U l a r n i n g c h a q i r i g 'i g a ja v o b a n A npin 
(X u b e y p rovinsiyasidagi u ’y e z d ) va G a n ’lin (X u b e y ja n u b id a g i u y e z d ) 
da aholi o ‘z knyazlarini ushlab oldi. U ch in ch i o y d a lashkarboshi Xe 
Szin X enan provinsiyasi hokim ini bosh q o 'm o n d o n etib tayinladi. 
S h ah ar minoralari y o n id a q o 's h in to 'p la n d i. Sak k iz m uhim zastavalarga 
k o m e n d a n tla r belgilandi. Q a m o q q a olingan o d am larg a katta am nistiya 
e ’lon qilindi, surgun qilinganlarni barchasi qaytarildi. Faqat C hjan Szio 
a m n istiy a olm adi. B archa z o d a g o n va a ’y o n la rg a otlar va o ‘q otu vchi 
qurollarni quyish, 
ask arb o sh i va am a ld o rla rn in g
j a n g taktikasini 
biladigan o 'g 'illa r in i k o ‘tarish va a sk ar oladigan am aldorlarga y u b o ­
rish farm oni e ’lon qilindi. Lashkarboshi Lu Chji Chjan Szioga qarshi 
y u ris h g a y u b o rild i. L a s h k a rb o s h ila r X u a n fu Sun v a C h j u Szyun Inchuan 
(X en an provinsiyasi) vilo y atig a “ Sariq p e s h o n a b o g 'lila r ” ga qarshi 
y u rish g a j o 'n a d i l a r ( 1 84 - yil boshida q o 'z g ' o l o n c h i l a r m uvaffaqiyatli 
harakat qildilar. U lar v ilo y at hokim larini o ' Idirdilar, lashkarboshi 
C h ju Szyunni to r-m o r qildilar. K eyinchalik, q o 'z g 'o l o n c h i l a r y e n g ila
boshladilar. C hjan Szio q o 'z g ' o l o n b o sh la n g a n id a n yarim yil o 'tg a c h , 
vafot qildi. U n in g a ka- ukalari 184-yil oxirida halok bo'ldilar).
... X u a n f u S u n g a C h ja n Sy o g a q a r s h i p i y o d a b o r i s h f a r m o n i berildi.
162

---

Q ishda, o 'n in c h i o y d a X uanfu Sun “ Sariq peshonabogM ilar” bilan 
G u a n s z u n d a urushdi. C hjan Szioning kichik ukasi C hjan Lyanni qoMga 
oldi. K asallikdan vafot qilgan C hjan Szioni boshini kesdilar. X u a n fu
Sunni s u v o riy la rn in g katta iashkarboshisi u n v o n ig a k o ‘tardilar. O ln 
birinchi o y d a X u a n fu Sun y a n a “ Sariq p e s h o n a b o g ‘ lilar” ni S y asy u y y an
(X u b ey pro v in siy asi)d a to r-m o r qildi. C h jan Szio n in g kichik ukasi 
C hjan Baoni qatl qildi. O M ja y u z m in g boshdan k‘o ‘proqni tashkil qildi. 
Xuan Fu ulardan s h a h a r ja n u b id a m in o ra qurdi. C hju Szyun Van (X u b e y
p rovinsiyasi) sliahrini bosib oldi va “ Sariq peshonabogM ilar” y a n a bir 
q o ‘m ondoni Sun S y a n in g boshini kesdi.
C hjunin (188-yil) b o v h q a ru v in in g ikkinchi yilida ikkinchi o y d a
“ Sariq peshonabogM ilar” dan qolgan qaroqchi G o Da b o sh q a la r bilan 
birga Sixe (Shansi p rovinsiyasi)da “ Oq toMqinlar” v o d iy sid a k o ‘tarildi.
I m p e r a t o r S y a n d u b o s h q a r u v i x r o n i k a s i ( 1 9 0 - 2 1 9 - y iila r )
... C h u p i n ( 1 9 0 - y il) b o s h q a r u v i n i n g b irinchi yili birin ch i o y i d a
“ O q toM qinlar” q a r o q c h ila r i D u n v ilo y a tin i taladilar.
Ikkinchi yil (191 -yil) o ‘n birinchi o y d a S in ch jo u d an “ Sariq p e s h o n a ­
bogMilar” T ayshan (S h an d u n provinsiyasidagi viloyat) ni taladilar. 
Tayshan hokim i In S h a o ularni to r-m o r qildi. “ Sariq peshonabogM ilar” 
B o x ay (X u b e y va S h a n d u n provinsiyalaridagi viloyat)ni ta la sh g a
ketdilar. G u n s u n S z y a n D u n g u a n (X u b e y provinsiyasidagi u y e z d )d a
ular bilan j a n g qildi va ularni y a n ch ib tashladi.
U c h in c h i yil (1 9 2 - y il) b irinchi o y d a S in c h j o u d a n boMgan “ S a r iq
p e s h o n a b o g M ila r” D u n p i n d a Y a n c h jo u ( X u b e y p r o v in s iy a s i) h o k i m i
Lyu D a y n i oMdirdilar. D u n v ilo y a ti h o k im i S a o S ao S h o u c h j a n d a
( S h a n d u n p r o v i n s i y a s i d a g i u y e z d n o m i ) “ S a riq p e s h o n a b o g M ila r ” ni 
q a q s h a tq ic h m a g M u b iy a tg a u c h ra td i v a u l a r ta slim boMdilar.
0 ‘n in c h i yil ( 2 0 5 - y il) b irin c h i o y d a S a o S a o S in c h j o u d a Y uan 
Tanni y e n g d i va u n i qatl qildi. Y o z d a t o ‘rtin ch i o y d a “ Q o r a togM ar” 
q a r o q c h ila ri I a s h k a r b o s h is i C h ja n Q a l d i r g 'o c h o ‘z q o ‘s h in la rin i o lib
keldi v a ta s lim b o M d i...