O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun



Download 11,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet172/219
Sana29.04.2022
Hajmi11,17 Mb.
#593222
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   219
Bog'liq
Patol.-fiziol.-amal.-darsl.-uchun-qoll.-Husinov-O.A.-2008-y.

Q andsiz diabet
(diabetes insipidus) 
antidiuretik gorm on (ADG, vazopressin) m utlaq taqchilligi natijasida 
rivojlanadi. Kasallikka neyrotrop virusli infeksiyalar (gripp va b.) yoki 
boshqa o ‘tkir va surunkali infeksion kasalliklar (qizilcha, ko'kyo*tal, 
terlamalar, sil, zaxm), shuningdek kalla suyagi-m iya travmalari, gipofiz 
va gipotalamusning birlamchi yoki m etastatik o‘smalari sabab bo‘lishi 
m um kin. A yrim h o latlarda qandsiz d ia b e t gipotalam o - g ip o fiz ar 
genezli endokrin kasalliklarda (adipozogenital distrofiya, akromegaliya,


Itsenko-K ushing kasalligi va b.) ham rivojlanadi, ba’zan qandsiz diabet 
nasliy tusga ega bo‘lishi mumkin.
P a to g e n e zi.
G ip o ta la m u s su p ra o p tik va p a ra v e n trik u la r 
yadrolarining va gipotalam o - gipofizar traktning (uning asab tolalari 
orqali neyrosekret gipofiz orqa bo‘lagiga quyiladi) shikastlanishi ADG 
m u tlaq taq c h illig ig a o lib k elad i. N atijad a b u y rak n in g e g ri-b u g ri 
kanalchalarining distal qism ida suv reabsorbsiyasi kam ayadi va bu 
diurez oshishiga (poliuriya) olib keladi. M a’lumki, ADG (vazopressin) 
ta ’sirida buyrak kanalcha epiteliysida gialuronidaza ferm enti faolligi 
o s h a d i v a u e p ite liy o r a s i, b azal m e m b ra n a n in g se m e n tlo v c h i 
moddasining qaytar depolimerizatsiyasini chaqiradi. Natijada ularning 
o ‘tkazuvchanligi oshadi va suyuqlik reabsorbsiyasi ta’minlanadi. ADG 
n in g m u tlaq y e tish m o v c h ilig i y oki A D G ga n isb a ta n kanalchalar 
retseptor apparatining tug‘ma patologiyasida esa bu mexanizm buziladi. 
U poliuriya va organizmning suvsizlanishiga olib keladi. Organizmning 
suvsizlanishi gipotalamusdagi «tashnalik markazi»ni ta’sirlaydi, natijada 
tashnalik (polidipsiya) tuyg‘usi hosil bo‘ladi.
N e y ro g ip o fizd a ik k in c h i g o rm o n - o k sito tsin ham b o ‘ladi, u 
p a ra v e n trik u la r n eyron lar rib o so m asid a, oz m iqdorda gipotalam us 
supraop tik yadrosida sintezlanadi (Pankov Yu.A., 1981). Oksitotsin 
bachadon, sut bezi, o ‘t pufagi, o ‘t y o ‘llari va ichak silliq mushaklari 
q is q a ris h in i c h a q ira d i. H o m ila d o r a y o lla r q o n id a o k tito k sin n i 
inaktivlaydigan oksitotsinaza (KF 3.4 11.3) fermenti bo‘ladi. Tug‘riqdan 
10-14 kundan keyin ayol qonidan oksitotsinaza y o ‘qoladi. Oksitoksin 
sekretsiyasining buzilishi tug ‘riqning patologik kechishi va laktatsiya 
d a v rid a sut bezi fa o liy a tin in g b u z ilish ig a o lib keladi. B achadon 
a to n iy a s i, d isk in e z iy a la r, ic h a k p e ris ta ltik a s i su sa y ish i ham bu 
gorm onning yetishm ovchiligi bilan bo g ‘liqligi ehtimoldan xoli emas.
B u y ra k usti bezi patoflziologiyasi. Bez koptokcha hududi gormoni 
- aldosteron gipersekretsiyasi birlamchi va ikkilamchi bo‘lishi mumkin. 
Birlam chi aldosteronizm Konn sindrom i deyiladi. Kasallikni birinchi 
marta 1955-yilda. Konn tasvirlagan. Kasallikning sababi 85% holatlarda 
b u y rak usti bezi g o rm o n a l-fao l o ‘sm alari-ald o stero m alar, kam roq 
h o la tla r d a (9% ) b e z k o p to k c h a h u d u d in in g ik k i to m onlam a 
giperplaziyasidan iborat.
P atogenezi.
A ld o stero n n in g k o ‘p ishlab ch iq arilishi natijasida 
o rg an iz m d a N a va su v sa q la n a d i. H u jay ralard a, ju m lad a n , tom ir 
devorida Na konsentratsiyasining oshishi ular sezgirligini sim patik 
m ed iato rlarga nisbatan kuchaytiradi. N atijada arterial gipertenziya


rivojlanadi. Kaliy ionlari va xloridlarning k o ‘p yo‘qotilishi miasteniyalar, 
p a re z la r va s k e le t m u sh a k la ri ta lv a s a la n is h x u ru jla ri, m io k a rd
q isq aru v ch an lig i funk siy asi b u z ilish la rig a sabab b o ‘ladi. N e fro n
kanalchalari distrofik o‘zgarishlarga uchraydi va vazopressinga (ADG) 
reaksiya berish im koniyatini y o ‘qotadi. Shu tarzda poliuriya so d ir 
b o ‘Iadi va bu bilan birlam chi aldosteronizm da shish b o llm asligini 
tushuntirish mumkin. Siydik bilan kaliyning yuqori darajada ekskretsiya 
qilinishi gipokaliemik alkaloz va gipokaliemik kanalcha nefropatiyasiga 
olib keladi.
B uyrak arteriyalarining torayishi yoki buyrakda qon oqim ining 
k am a y ish ig a o lib keluvchi q ato r p a to lo g ik h o la tla r (g ip e rto n iy a
kasalligi, buyrak gipertenziyasi, qon aylanish yetishm ovchiligi, jig a r 
s irro z i b ila n b o g ‘liq a s s it, n e fro tik sin d ro m v a b .) k o ‘p in c h a
ikkilam chi aldosteronizm bilan kechadi. U nda m e’yoriy Ьиутак usti 
bezida aldosteron sekretsiyasi kuchayadi. A ldosteron buyrak bilan 
cham barchas bo g‘liq: uning ishlab chiqarilishi buyrakda qon oqim i 
nazoratida b o ‘ladi, buyrak funksiyasi esa (Na ionlari reabsorbsiyasi) 
o ‘z navbatida aldosteron m iqdoriga bo g 'U q b o ‘ladi. B undan kelib 
chiqqan holda ikkilam chi aidosteronizm ni quyidagi ketm a-ketlikda 
ta s a v v u r q ilis h m um k in : ish e m iy a - r e n in - a n g io te n z in II -
aldosteron - nefron kanalchalarining buralgan qism i (R eznikov A. 
G., 1985).
Buyrak usti bezi tutamli hududi gorm onlari gipersekretsiyasi, bu 
joyda g o rm o n a l faol o ‘sm a la r - g lu k o ste ro m a la r riv o jla n g a n d a
kuzatiladi. Bu sindromni birinchi marta 1942-yilda Kushing aniqlagan. 
Uning patogenezi Itsenko-K ushing k asalligi patogeneziga o ‘xshash 
va g lu k o k o rtik o id la r k o ‘p ish la b c h iq a rilis h ig a b o g ‘liq . A m m o 
kasallikning kechishi tezroq, unda yuqori darajada virilizm (girsutizm, 
gipertrixoz va h.k.) kuzatiladi. K asallik k o ‘pincha 18-42 yoshdagi 
ayollarda rivojlanadi.
Buyrak usti bezining to ‘rsim on jo y i o ‘smalari (androsterom alar) 
androgen va esterogen xususiyatli gorm onlar gipersekretsiyasi bilan 
kechadi va adrenogenital sindromlar rivojlanishiga olib keladi. Asosan 
ikkita adrenogenital sindrom farq qilinadi: 1) geteroseksual, bir xil jinsda 
ikkinchi xil jins gormonlari ko‘p hosil bo‘Iadi; 2) izoseksual, shu jinsga 
m ansub g orm onlar o ‘z vaqtidan ilgari yoki ko ‘p ishlab chiqariladi 
(R e z n ik o v A. G ., 1985). K o ‘p in c h a a y o lla rd a g e te ro s e k s u a l 
a d re n o g e n ita l sin d ro m u c h ra y d i, u n d a o ‘sm a k o ‘p m iq d o rd a
androstendiol va adrenosteron gorm onlarini ishlab chiqaradi.


Bu gorm onlar o ‘zining biologik ta ’siri b o ‘yicha erk aklar jinsiy 
g o rm o n lariga yaqin turadi. H osil b o ‘lgan gorm onlar tesk ari aloqa 
m ex a n izm i b o ‘y ic h a g o n a d o tro p gorm onlar ish la b c h iq a rilish in i 
tormozlaydi. Ayollarda androgenlar ta’sirida ikkilamchi jinsiy belgilar, 
ju m la d a n , e rk a k la r kab i ju n la r o ‘sish i (v iriliz m ) k u z a tila d i. Bu 
gorm onlam ing oqsil atm ashinuviga anabolik sam arasi tufayli ularda 
m ushaklar kuchli rivojlanadi va ayol erkak k o ‘rinishida gavdalanadi 
(m askulinizatsiya). Shunga m unosib ravishda bem om ing ruhi ham 
o'zg arad i.
B u y ra k u sti bezi m a g ‘iz q a tla m i o ‘sm asi - feo x ro m o tsito m a 
k a tex o lam in lar (adrenalin, noradrenalin, dofam in) k o ‘p sekretsiya 
ajratilishiga olib keladi. A drenalin va noradrenalinlam ing m iqdor va 
nisbatiga qarab kasallik har xil o ‘zgarishlar bilan nam oyon bo‘lishi 
m u m k in . A d re n a lin m iq d o ri u s tiv o rlig id a s k e le t m u sh a k la ri 
tom irlarining kengayishi va tom irlarda periferik qarshilikning tushishi 
natijasida kollaps rivojlanadi (Potem kin V. V., 1986). Bundan tashqari 
q o ‘z g ‘a lu v c h a n lik , titr a s h , k o ‘z q o r a c h ig ‘in in g k e n g a y is h i, 
ta x ik a rd iy a , g ip erg likem iya, g lu k ozu riy a kuzatiladi. N oradrenalin 
u stiv o rlig id a esa terlash, b rad ik ard iy a ham sistolik, ham diastolik 
arterial qon bosim ining asosiy alm ashinuvning oshishi va h.k. kabi 
o ‘z g a r is h la r
k u z a tila d i. 
F e o x ro m o ts ito m a d a g i 
g ip e rto n iy a
patogenezida katexolam inlar m iqdorining ortiqcha b o ‘lishi asosiy rol 
o ‘y n a y d i. B u g o rm o n la m in g o rtiq c h a b o ‘lis h i b ila n y u ra k toj 
arteriyalari aterosklerozining rivojlanishi ham bog‘liq. N atijada nisbiy 
k o r o n a r y e tis h m o v c h ilig i v a m io k a rd g ip o k s iy a s i riv o jla n a d i. 
M iokardda sut kislota y ig ‘iladi va glikogen miqdori kamayadi. Hujayra 
ichida N a konsentratsiyasi k o ‘payadi, kaliy esa kam ayadi. Natijada 
yurak m ushagida hatto koronar tom irlarda o ‘zgarishsiz ham nekroz 
paydo b o ‘lishi mumkin.
B u y ra k usti bezi g o rm o n la ri yetishm ovchiligi. 

Download 11,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish