O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Jihozlar
:
kalam ushlar, baqalar, shisha qalpoq, kim ograf, tarozi, 
tarozi toshlari, taxtachalar, bankalar, qaychi, pinset, shprits, ignalar, 
to ‘g‘nag‘ichlar, pipetkalar, ampulali adrenalin eritmasi, 3 %, 5 % 
Y\
natriy 
xlorid eritmasi va natriy xloridning izotonik eritm asi, 10 
%
li kalsiy 
xlorid eritmasi, 10 % li eDTA eritmasi, efir.
AUDITORIYA ISffl
Mavzuni og ‘zaki muhokama qilish
. 
Amaliy ishlarni mustaqil
bajarish va amaliy ko‘nikmalarni o ‘zlashtirish
Quyidagi ishlar bajariladi:
1) baqada o'pka adrenalin shishini chaqirish;
2) baqada osmotik shish;
3) baqani eksperimental suvsizlantirish;
4) kalsiy ionlari ortiqcha bo'lishi va tanqisligini baqa yurak
mushagiga ta ’siri.
Talaba: 1) kalam ushning qorin b o ‘sh lig ‘iga am pulali adrenalin 
yuboriD, unda o 'p k a shishini chaqirish, shish m anzarasi rivojlanish 
dinamikasini kuzatish, uni platsebo bilan qiyoslash, hayvonlami yorish, 
har bir kalamush o ‘pkasi o ‘lchanib, o‘pka-tana og‘irligi koeffitsiyentini 
hisoblash; 2) baqa organizm ida gipergidratatsiya va degidratatsiya 
nusxasini yaratish; 3) kalsiy ionlari ortiqcha b o iis h i va tanqisligining 
baqa yurak m ushagiga ta ’sirini tekshirish, yurak m ushagi qisqarish 
mexanizmida kalsiy rolini to ‘g ‘ri talqin qilishni bilishi kerak.
Eksperiment bayonnomasi va xulosalarni yozish
Talaba mustaqil ravishda tajriba (eksperiment)ga bayonnoma tuzadi 
v a s u v -tu z alm ash in u v i u yoki bu p a to lo g iy a si m ex anizm iga va 
patogenetik terapiya prinsiplariga nisbatan xulosalarni shakllantiradi.
Vaziyatli masalalarni yechish
1-masala.
 
18 yoshli G. ismli texnik tibbiy punktga degidratatsion 
oriqlash holatida olib kelingan. U suv zaxirasiga ega bo'lm agan holda 
c h o id a adashgan. 6 soat davomida 30 km dan k o ‘proq masofani 44° 
С li havo haroratida bosib o ‘tgan.
Keskin tushkinlik holatida. Kuchli tashnalik, o g ‘iz qurishi, umumiy 
madorsizlik va qo‘rqish sezgisidan shikoyat qiladi. Unda ikki qorinchali 
mushaklarning talvasali titrashi kuzatiladi. Arterial qon bosimi 100/70 
mm sim. ust. teng. Puls 1 daqiqada 132 m arta. N afas tezlashgan (1

---

daqiqa 34 m arta) va vaqti-vaqti bilan davrli. Tana harorati 38,3° С . 7 
kg ga o riq la g a n (ta x m in a n ta n a n in g o ld in g i o g ‘irlig i 12 
%
ga 
y o ‘qotilgan). Qon tekshirishlarida 1 mkl da eritrotsit va gemoglobin 
oshganligi hamda oqsil va qoldiq azot miqdori foizlarda ko‘payganligi 
aniqiangan. Gem atokrit ko‘rsatkichi 65. Suv ichish bemor ahvolining 
ancha yaxshilanishiga olib kelgan.
1. Bem om ing og‘ir holatini qanday tushuntirish mumkin?
2. Organizmda suv tanqisligi sabablari va oqibatlari nimadan iborat?
3. G e m a to k rit k o ‘rsa tk ic h i o ‘zg a rish i, p lazm ad a e ritro tsitla r, 
gem oglobin, oqsil va qoldiq azot m iqdorining ko ‘payishini qanday 
tushuntirish mumkin. Degidratatsiyaning qaysi shakli mavjud?
2-m asala.
53 yoshli, R. ism li bem or kuchli shish paydo bo'lish i, 
tashnalik, um um iy m adorsizlik va bosh o g ‘rishidan shikoyat qiladi. 
K o ‘rik d a n o ‘tk azg an d a aso san tan an in g p a stk i q ism larid a kuchli 
shish borligi aniqiangan. Teri quriq, sovuq. Yuzi oqargan, shishgan. 
Y urak c h e g a ra la ri m e ’y o rda. T onlari sof. AB - 100/70 mm sim . 
ust.teng, qon plazm asida oqsil m iqdori kam aygan va natriy m iqdori 
k o ‘p ayg an. K u n d a lik d iu re z 0,5 1. S iyd ik da oqsil 2 % ni tashkil 
q ila d i. T e k sh irish n a tija la ri a so sid a lip o id n efroz d egan tash x iz 
q o 'y ilg a n .
1. B e m o rd a ta s h n a lik v a ju d a k u c h li sh is h riv o jla n is h in i 
tushun tiring.
2. B e m o r o rg a n iz m ig a s u y u q lik y u b o rish n i jid d iy c h e k la sh
m aqsadga m uvofiqm i?
3. Organizmda natriy ushlanishining sabablari va oqibatlari nimadan 
iborat?
4. B u h o latd a su v va n a triy alm ash in u v i b u z ilish in in g qaysi 
q o ‘shilgan sindrom i m avjud?
3-m asala.
7 oylik V. ism li bola, bolalar klinikasiga ich ketish va 
qusish bilan olib kelingan. Bundan 2 kun oldin kasallangan. Bola ko ‘p 
suyuqlik y o ‘qotganligi tufayli onasi tez-tez shirin choy ichirgan. Bolada 
asta-sekinlik bilan suvga nisbatan jirkanish paydo bo‘lgan: har gal suv 
qabul qilganda qusgan.
Bola zaiflashgan. Teri qatlami oqargan - k o ‘kimtir tusda. Til nam. 
Tana harorati 38,2° C. N afas davrli. AB keskin pasaygan. Qon tahlili 
1 m m 3 da eritrotsitlar va gem oglobin miqdori oshganligi aniqiangan.
1. B em orda d e g id ra ta tsiy a n in g qaysi sh ak li m avjud va suvga 
nisbatan jirkanishni qanday tushuntirish mumkin?
2. Organizm da natriy tanqisligi oqibatlari nimadan iborat?

---

3. Bolaga patogenetik davolashni tavsiya qiling.
4 -m a sa la .
10 o y lik A. ism li b o la, b o la la r k lin ik a s ig a
«bronxopnevm aniya» tashxizi bilan kelib tushgan. O lib kelinganda 
ahvoli o ‘rtacha o g irlik d a , harorati 38,6° C, nafas olishi tezlashgan, 
yuzaki. Anamnezida raxit. Bola hayotining birinchi oylaridan boshlab 
notinch, injiq, yom on uxlaydi, ko‘p terlaydi, ensasida soch to ‘kilgan. 
B oshning peshona v a tep a suyagi b o ‘rtiq la ri c h iq ib tu ra d i. Oyoq 
su y a k la ri О h a rfi s h a k lid a q iy sh iq . B o la d a a s a b -m u s h a k
q o ‘zg‘aluvchanligi belgilari mavjud. Statsionarga kelganining ikkinchi 
kunida kechqurun, qattiq yig‘lash vaqtida talvasa xuruji paydo boig an. 
Dastlab fibrillar m ushaklar uchib turishi, keyinchalik hushdan ketish 
va ayrim mushak guruhlarining tonik talvasasi kuzatilgan. Q o ii tirsak 
va b ila k -k aft bo‘g ‘im larida bukilgan. I barm oq IV va V bukilgan 
barmoqlarga yaqinlashgan; oyoqlar cho‘zilgan, bir-biriga qisilgan, oyoq 
k a fti v a b arm o q lari o s tig a q arab e g ilg a n h o la td a . L a b o ra to riy a
tekshirishlarida qonda kalsiy miqdori 2 mmol/l va fosfor miqdori 0,15 
mmol/l. Kalsiy xloridning 5 ml 10 % li eritmasini venaga asta-sekinlik 
b ila n yub o rilgand an va k rax m al e ritm a sid a x lo ra lg id ra t klizm asi 
qilingandan keyin xuruj kupirlangan. Bolaning ahvoli yaxshilangan.
1. Tonik talvasalanish bilan namoyon b o ig a n yuqori asab-m ushak 
q o ‘zg ‘aluvchanlik holati nim a deyiladi va uning hosil b o iis h i nima 
bilan b o g iiq ?
2. Talvasalanish xuruji kelib chiqishida raxit kasalligi qanday rol 
o ‘ynaydi?
3. Talvasalar yuzaga kelishini q o ‘zg ‘atuvchi om il sifatida nima 
xizm at qilgan?