O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

9-m ashg‘ulot
1. 
A’zoning funksional elementi yoki 
gistion
- biriktiruvchi to'qima 
funksional birligi bo‘lib, hujayralar, tolali tuzilmalar, asosiy substansiya, asab 
tolalari va ularning oxirlari, mikrotsirkulator o‘zan va limfatik yo‘llami o‘z ichiga 
oladi.
2. 
Qon va hujayralararo bo‘shliq orasida suyuqlik va modda almashinuvi 
asosida ikkita asosiy mexanizm yotadi: diffuziya; filtratsiya va reabsorbsiya. Suv 
va suvda eruvchi moddalar (glukoza, NaCI, albuminlar va h.k.) kapillarlardagi 
teshikchalar orqali o‘tadi. Yog1 da eruvchi alkogol tipidagi moddalar, 0 2 va C02 
kapillar membranasi butun yuzasi orqali erkin diffuziyalanadi.
3. 
Pinotsitoz
- kapillar devorlari orqali yirik molekulalaming kirish va 
o‘tkazilish yo‘li. Bunda kapillar hujayra membranasi invaginatsiyalanadi (o‘ziga 
tortiladi), molekulani o‘rab oluvchi vakuola hosil qiladi; hujayraning qarama- 
qarshi tomonida teskari jarayon kechadi.
4. 
Bazal membrana
endoteliy va uning ostidagi g‘ovak biriktiruvchi to‘qima 
orasida chegaraviy parda hisoblanadi. Hujayra qatlammi mustahkamlash uchun 
xizmat qiladi va uning hujayrasini ichkariga ko‘chishiga yo‘l qo‘ymaydi. Bazal 
membrana asosiy moddasining funksional xususiyati uning tarkibiga kiruvchi 
glikozaminoglikanlar: sulfatlangan xondroit-sulfat kislota va sulfatlanmagan 
gialuron kislotalari bilan bogiiq.
5. 
Xemotaksis
- leykotsitlaming ma’lum kimyoviy ta’sirlovchilarga qarab 
yoki ulardan teskari tomonga harakati. Xemotaksis musbat - harakat kimyoviy 
ta’sirlovchi manbaga qaratilgan va manfiy - harakat ta’sirlovchi manbaga qarama 
- qarshi qaratilgan bo‘lishi mumkin. Xemotaksis hujayra oziqlanishi, fagotsitoz 
va hujayra ayrim funksional xususiyatlari asosida yotadi. Neytrofillar, monotsitlar, 
limfotsitlar xemotaksis xususiyatiga ega. Xemotaksisning mohiyati ulaming 
sitoplazm asi m ikrotubular apparatining faollashishi va leykotsitning 
amyobasimon harakatini amalga oshiruvchi psevdopodiylar (soxta oyoqchalari) 
aktomiozin iplarining qisqarishidan iborat.
6. 
Osmotik bosim
eritmada bo‘luvchi hamma moddalaming summar 
konsentratsiyasi bilan aniqlanadi. 
Onkotik bosim
osmotik bosimning bir qismi 
bo‘lib, oqsil zarrachalarining konsentratsiyasi bilan aniqlanadi.
7. Me’yorda odam qoni plazmasining osmotik bosimi 7,6 atm. ga teng va 
asosan tuzlar hisobiga ta’minlanadi. Qon onkotik bosimi me’yorda 25 mm sim. 
ust. (0,03-0,04 atm.) atrofida boiadi.

---

10-mashg‘ulot
1. 
Fagotsitoz
(yunoncha «phagos» - «yeb yuboruvchi» + «kytos» - «hujayra») 
mikrob va tirik hujayralarning har xil biriktiruvchi to‘qima hujayralari - fagolsitiar 
tomonidan yutilish va hazm qilinish jarayonidir. Fagotsitoz ta’limoti asoschisi 
ulug‘ rus olimi embriolog, zoolog va patolog 1.1. Mechnikovdir.
2. Fagotsitoz turlari: tugallangan, fagotsit tanasida obyektning to ‘liq 
parchalanishi va tugallanmagan fagotsitozga uchragan obyekt fagotsit ichida 
balok bo‘lmaydi. Tirik holda qoladi va batto unda ko‘payadi.
3. 
Fermentlar
tirik organizmda mavjud oqsil tabiatli moddalar bo‘lib, unda 
kechuvchi kimyoviy reaksiyalami bir necha marta tezlashtirishga qodir spetsifik 
biologik katalizatorlardir. 
Amilolitik
(karbonsuvlami parchalaydi), 
lipolitik
(yog‘lami parchalaydi) va 
proteolitik
(oqsillami parchalaydi) fermentlar farq 
qilinadi.
4. 
Lizosomalar
fermentlar saqlovchi hujayra ichi organellalari bo'lib, 
makromolekulalami (oqsillar, nuklein kislotalari, poiisaxaridlar, lipidlar) 
parchalash bilan birga hujayra ichi hazmini amalga oshirish xususiyatiga ega. 
Lizosomalar nordon gidrolazalari mikroorganizmlar va viruslar lizisini chaqirishi 
mumkin.
5. Hujayrada saqlanuvchi lizosomal fermentning parchalovchi ta’siridan 
lizosomani qoplovchi bir qavatli lipoproteid membrana himoya qiladi.
6.