O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi

 
10. Bir davlatda narxlarning ikkinchi mamlakatdagi narxlar-
ga nisbatan oshishi uning valyutasining ikkinchi davlat valyuta-
siga nisbatan devalvatsiya yaʼni, qadrining pasayishiga (ikkinchi 
mamlakat valyutasining birinchisining valyutasiga nisbatan qadri-
ning oshishiga) olib keladi. Ushbu talqin valyutalar ayriboshlash 
kurslarining belgilanishi boʻyicha nazariyalarning qay biriga 
asoslanadi.
a) xarid qila olish pariteti nazariyasi; 
b) yagona narx nazariyasi; 
d) arbitraj baho shakllanish nazariyasi; 
e) portfel nazariyasi. 
 
11. Valyuta tranzaksiyalarning tezda yaʼni ikki kunda amalga 
oshiriluvchi turi nima deb ataladi?
a) spot tranzaksiyalari;
b) forvard tranzaksiyalari;
d) onlayn tranzaksiyalar; 
e) offlayn tranzaksiyalar. 

---

125 
 
 
 
VIII BOB. XALQARO QIMMATLI QOG
ʻ
OZLAR BOZORI 
 
8.1. Xalqaro qimmatli qog
ʻ
ozlar bozori iqtisodiy mohiyati, 
qo
ʻ
llanish xususiyatlari va turlari 
 
Emitentlar faoliyatining kengayib borishi natijasida ular tomoni-
dan chiqarilgan qimmatli qogʻozlarning xorijiy mamlakatlarda ham 
muomalada boʻlishi bugungi kunda koʻplab mamlakatlarda oddiy 
holatga aylandi. Bunda “moliya bozorining globallashuvi kuchayishi 
muhim tendensiyaga aylangan”.
34
Hattoki, maʼlum bir mamlakat yoki 
kompaniyalar oʻz qimmatli qogʻozlarini xorijiy valyutada emissiya 
qilib mamlakat ichida emas balki xorijiy davlatlarda joylashtirish 
amaliyotlari ham tez-tez kuzatilayotgan holatlardan biridir. “1980 
yilgacha amerika moliya bozori AQSHdan tashqaridagi moliya 
bozoridan kattaroq edi, lekin oxirgi yillarda bu holat barham topgan”.
35
Bunday amaliyot birinchi marta Amerika qoʻshma shtatlari emitentlari 
tomonidan oʻz qimmatli qogʻozlarini Yevropada joylashtirishda roʻy 
berganligi sababli xorijda xalqaro miqyosda joylashtiriladigan qimmat-
li qogʻozlarga nisbatan yevroqogʻozlar tushunchasi qoʻllaniladi.
Yevroqogʻozlar – xorijiy investorlar oʻrtasida joylashtirish 
maqsadida emitent uchun xorijiy valyutada chiqariladigan qimmatli 
qogʻozlardir. Yevroqogʻozlar muomalasi xalqaro darajada muomalada 
boʻlishi bois xalqaro qimmatli qogʻozlar deb ham yuritiladi. 
Yevroqogʻozlarning asosiy turlari quyidagilar (8.1-rasm). 
8.1-rasmda keltirilgan yevroqogʻozlar turlarining har biri iqtisodiy 
mohiyatiga toʻxtalib oʻtamiz. 
Yevroaksiyalar
– kompaniyalar, umumiy holda transmilliy kompa-
niyalar, banklar, investitsion fondlarning ham milliy bozorda, ham 
boshqa mamlakatlar bozorlarida savdoga qoʻyiladigan aksiyalaridir. 
34
Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins.
Financial markets and institutions. 7th ed. USA: 
Pearson, 2012. P. 20. 
35
Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins.
Financial markets and institutions. 7th ed. USA: 
Pearson, 2012. P. 20. 

---

126 
London, Singapur, Lyuksemburg yevroaksiyalar savdosi amalga oshi-
riladigan asosiy moliyaviy markazlar hisoblanadi. Investorlar turli 
mamlakatlardan sotib oluvchilar boʻlganligi uchun bitimlar mamla-
katlar milliy valyutalarida tuzilishi mumkin. 
8.1-rasm.