O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

79

---

Tashqi ta'sir
Г
1 - 1
п
Boshqaruvchi
subvekt
teskari
aloqa
t o kg ‘ri
aloqa
Boshqaruvchi
obyekt
Tashqi ta’sir
4.4-rasm. 
Boshqaruvning kibernetik modeli.
qarorlar misol boMishi mumkin. Agar aksincha, m a’lumotlar bosh­
qariluvchi obyektdan boshqarish subyektiga yo‘naltirilsa, „teskari aloqa" 
deyiladi. Bunga ishlab chiqarilgan mahsulotlar miqdori va xokazo misol 
boMa oladi. 4.4-rasmda boshqaruvning kibernetik modeli keltirilgan.
Boshqarish jarayoni muayyan maqsadga erishishga yo'naltirilgan. 
Shundan kelib chiqib, boshqarish jarayonini boshqariladigan obyektdagi 
jarayonga muvofiq keluvchi maqsad va hajm o'rtasidagi farqni kamaytirishga 
intilish sifatida ko'rib chiqish mumkin.
Boshqarish jarayonida to'g'ri va teskari aloqa kanallari bo'yicha tizimning 
boshqaruvchi va boshqariluvchi qismlari o'rtasida axborot almashinuvi 
kechadi. Oldiga qo'yilgan maqsadlami bajarish uchun tizimning bosh­
qaruvchi qismi boshqariluvchi obyektga axborot uzatishning to'g'ri kanali 
bo'yicha boshqaruvchi ta’sirlar jo'natadi. Teskari aloqa kanali bo'yicha 
boshqariluvchi obyektdan boshqarish jarayoni holati va boshqaruvchi ta’sir 
bajarilishi natijalari haqida axborot kelib tushadi.
Demak, boshqarish mohiyatini boshqariluvchi obyektga boshqaruvchi 
ta ’sir ko'rinishida yetkaziluvchi qarorlar qabul qilish uchun barcha kelib 
tushuvchi axborotni tizimning boshqariluvchi qismida qayta ishlash, deb 
izohlash mumkin.
Iqtisodiy obyektning axborot tizimi. 
Axborot konturi doirasida 
boshqarish maqsadlari haqida, boshqariluvchi jarayon holati haqida, 
boshqaruvchi ta ’sirlar haqida axborotga ega boMinadi va uzatiladi. Axborot 
konturi axborotlarni yig'ish, uzatish, qayta ishlash va saqlash vositalari, 
shuningdek, axborotlarni ishlovchi xodimlar bilan birgalikda mazkur
80

---