O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

1. M a’lumotlarning avtomatlashtirilgan banki nima?
2. M a’lumotlar bazasining tarkibiga nimalar kiradi?
3. Muammo sohasi m a’lumotlarining axborot-m antiqiy modeli deb nimaga
aytiladi?
4. M a’lumotlar bazasini tuzishning mantiqiy modellarini aytib bering?
5. Ma’lumotlarga kirish arxitekturasi deb nimaga aytiladi?
6. „Fayl-server“ va „M ijoz-serveru tam oyillarining mazmuni nimadan
iborat?
7. Relatsion m odelning mohiyatini aytib bering.
8. Relatsion M BBT da misollar keltiring.
9. Jadval-munosabatning m a’nosini tushuntiring.
10. Relatsion jadval-m unosabat ta’rifini bering.
8-BOB. AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT TIZIMLARIDA
AXBOROT XAVFSIZLIGINING TASHKIL ETILISHI
8.1. Axborot xavfsizligining umumiy tushunchalari
Mamlakatimiz milliy iqtisodining hech bir tarmog‘i samarali va 
mo‘tadil tashkil qilingan axborot infratuzilmasisiz faoliyat ko‘rsatishi 
mumkin emas. Hozirgi kunda milliy axborot resurslari har bir davlatning 
iqtisodiy va harbiy salohiyatini tashkil qiluvchi omillaridan biri bo‘lib 
xizmat qilmoqda. Ushbu resursdan samarali foydalanish mamlakat 
xavfsizligini va demokratik axborotlashgan jamiyatni muvaffaqiyatli 
shakllantirishni ta’minlaydi. Bunday jamiyatda axborot almashuvi tezligi 
yuksaladi, axborotni yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va ulardan foydalanish 
bo ‘yicha ilg‘or axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalarini qo‘llash 
kengayadi. Turli xildagi axborot hududiy joylashishidan qat’iy nazar bizning 
kundalik hayotimizga Internet xalqaro kompyuter tarmog‘i orqali kirib 
keldi. Axborotlashgan jamiyat ushbu komp’yuter tarmog‘i orqali tezlik 
bilan shakllanib bormoqda. Axborot dunyosiga sayohat qilishda davlat 
chegaralari degan tushuncha yo‘qolib bormoqda. Jahon kompyuter tarmog‘i 
davlat boshqaruvini tubdan o‘zgartirmoqda, ya’ni davlat axborotning 
tarqalishi mexanizmini boshqara olmay qolmoqda. Shuning uchun ham 
mavjud axborotga noqonuniy kirish, ulardan foyddlanish va yo‘qotish 
kabi muammolar dolzarb bo‘lib qoldi. Bularning bari shaxs, jamiyat va 
davlatning axborot xavfsizligi darajasining pasayishiga olib kelmoqda. 
Davlatning axborot xavfsizligini ta’minlash muammosi milliy xavfsizlikni 
ta ’minlashning asosiy va ajralmas qismi bo‘lib, axborot himoyasi esa 
davlatning birlamchi prioritet masalalariga aylanmoqda.